Monday, February 15, 2016

Η εικονολογία του μαρτυρίου


Share/Bookmark
Από όλες τις θρησκευτικές δοξασίες που γνωρίζω, τις μεγάλες μονοθεϊστικές αλλά και τις υπόλοιπες θρησκείες, ακόμη και αυτές μακρινών πολιτισμών, δεν ξέρω καμία άλλη, όσο τη Χριστιανική, που να αφηγήθηκε τόσο λεπτομερώς και να απεικόνισε τόσο πολύ τη βία στο ανθρώπινο σώμα και τον θάνατο, ως αντίβαρο στη ζωή.








Πλην των μακρών χρόνων του Μεσαίωνα έως και αρκετά μετά την Αναγέννηση στην Ευρώπη, σε άλλες εποχές και τόπους, υπήρχαν συχνά αφηγήσεις βαρβαροτήτων που πράγματι συνέβαιναν. Όπως και εικόνες από ανθρωποθυσίες ή από σώματα κατεστραμμένα από τις μάχες με Θεούς και Δαιμόνους. Αλλά όχι ως κεντρικό αφήγημα, ως σημείο αναφοράς, ως γενικευμένη εικονοπλασία με επίκεντρο τη μεθοδική βία και τον συστηματικό πόνο επί του ανθρώπινου σώματος στην έκταση που συμβαίνει στο Χριστιανικό μαρτυρολόγιο. Ούτε στον Ινδουισμό, ούτε στον Βουδισμό, ούτε σε αυτές αμερικάνικων πολιτισμών, ούτε καν στις άλλες μεγάλες ιουδαϊκές, τον Ιουδαϊσμό και το Ισλάμ, το φαινόμενο αυτό έχει τέτοια κεντρική θέση και έκταση. Στον χριστιανικό κόσμο εμφανίζεται όχι μόνο ως λατρεία του πόνου για την απελευθέρωση από τα (άπιστα) δεσμά της μη χριστιανικής ζωής (και της ζωής, εν γένει) αλλά και ως κρατούσα κατάσταση, ως εν δυνάμει προσωπική καθημερινή απειλή.

Η τέχνη κάθε εποχής, οι επιλογές των θεμάτων, η συχνότητα τους και η ένταση, δεν απεικονίζει την
εποχή της μυθολογίας στην οποία αναφέρεται, αλλά τις εικόνες και τις προσλαμβάνουσες της εποχής στην οποία παράγεται και την αντίληψη που διαμορφώνει η ίδια η εποχή για τη μυθολογία της, δηλαδή για τον εαυτό της. Είναι κατά κάποιον τρόπο πάντοτε ρεαλιστική, γιατί παράγεται από την πραγματικότητα του καιρού. Από αυτή την άποψη, η ευρύτατη και επαναλαμβανόμενη εικονολογία του μαρτυρίου, όλους αυτούς τους αιώνες, δεν μπορεί παρά να ήταν εικόνες από την καθημερινότητα των ανθρώπων και τους πλέον κοινούς τους φόβους.



Σε όλα αυτά τα ατέλειωτα χρόνια οι άνθρωποι ζωγράφιζαν τα δικά τους βάσανα και τις δικές τους απειλές, τα έβλεπαν να συμβαίνουν στον διπλανό στον γείτονα ενίοτε, ήξεραν ότι ο επόμενος μπορεί να ήταν αυτοί οι ίδιοι. Και τα δικαιολογούσαν (όπως πολλοί άνθρωποι τα δικαιολογούν ακόμη) ως φυσικό μέρος του κόσμου και των ανθρώπινων συμπεριφορών, ξορκίζοντάς τα στις ζωγραφιές των μαρτύρων.

Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος






Οι εικόνες είναι από εξαιρετική συλλογή του Museo Episcopal de Vic (Cataluña)








No comments:

Post a Comment