Ας είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας. Ο κ. Τσίπρας, τελειώνοντας τη θητεία του, θα έχει προκαλέσει πολλές μακροχρόνιες ζημιές, πολλές απώλειες ευκαιριών. Διότι δεν πρόβαλε αντίσταση στην υπερφορολόγηση της μεσαίας τάξης και της μικρής αυτόνομης επιχειρηματικότητας στο πλαίσιο της σταθεροποίησης, αντίθετα έστρεψε την προσαρμογή προς αυτή την κατεύθυνση (τουλάχιστον όσο και οι προκάτοχοί του), μη προτείνοντας εναλλακτικό σχέδιο μείωσης μισθολογικών δαπανών του κράτους. Γιατί διέλυσε οτιδήποτε λειτουργούσε ή είχε αρχίσει να λειτουργεί στην Παιδεία, γιατί επιχείρησε να υποσκάψει περαιτέρω τους ανεξάρτητους θεσμούς. Διότι ανέχτηκε, όταν δεν υπέθαλψε, μια χαμηλής κλίμακας τρομοκρατία και εγκληματικότητα, που πλήττει και πάλι κυρίως τη μεσαία και φτωχότερη τάξη. Διότι δεν κατόρθωσε καμιά ουσιαστική βελτίωση της ποιότητας (για λόγους προστασίας των ομάδων που έχουν ιδιοποιηθεί το κράτος και είναι ψηφοφόροι του), ενώ αύξησε το κόστος για τον πολίτη των παρεχόμενων κρατικών υπηρεσιών. Διότι εξευτέλισε τη διαδικασία εφαρμογής του νόμου. Διότι διαχειρίστηκε αισχρά το θέμα των προσφύγων. Διότι προκάλεσε ένα τεράστιο κόστος στην οικονομία με το καταστροφικό πρώτο εξάμηνο διαχείρισης του εσωκομματικού του προβλήματος απέναντι στις ομάδες και τα επιχειρηματικά συμφέροντα που πόνταραν στην καταστροφική έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ για να επιβιώσουν ή να αποκομίσουν κέρδη κι επιρροή (διότι περί αυτού επρόκειτο).
Όμως, ταυτόχρονα, προχώρησε κάποιες καθυστερημένες από τους προηγούμενους κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, έστω και μισακές όπως το σύμφωνο συμβίωσης, άνοιξε ατσούμπαλα, αλλά τα άνοιξε, άλλα σημαντικά κοινωνικά θέματα. Αλλά, κυρίως, γιατί εφάρμοσε με συνέπεια και χωρίς κραδασμούς το σύνολο σχεδόν των συμφωνηθέντων με τους δανειστές μέτρων. Καλών και κακών, ορθών και λανθασμένων (περιορίζοντας φυσικά τις επιβαρύνσεις όσο μπορούσε για τις ομάδες ψηφοφόρων του). Αυτό το δεύτερο έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα: σταθεροποίησε την οικονομία σε ένα επίπεδο πολύ χαμηλότερο από αυτό που θα μπορούσε να έχει σταθεροποιηθεί με ένα άλλο μείγμα πολιτικών. Την σταθεροποίησε όμως. Η μεσαία τάξη κυρίως έγινε πολύ φτωχότερη. Οι καθαρές απολαβές των μισθωτών και μικροεπαγγελματιών μειώθηκαν δραματικά και αυτό φαίνεται πλέον φυσιολογικό, ενώ η μείωση ήταν πολύ περιορισμένη για τους περί τον δημόσιο τομέα, εις βάρος των πρώτων. Οι μισθωτοί εργαζόμενοι, κυρίως σε χαμηλής προστιθέμενης αξίας εργασίες αυξήθηκαν, ενώ οι ελεύθεροι επαγγελματίες μειώθηκαν. "Πέτυχε" μια ας πούμε εργατικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας, όπως αυτή του μεσοπολέμου, με άτομα υψηλότερης παραγωγικής δυνατότητας σε χαμηλού κόστους δουλειές, ενώ κούρεψε τις αποταμιεύσεις των πολιτών χωρίς να χρειαστεί να κουρέψει τις καταθέσεις τους.
Παρόλα αυτά, η εφαρμογή έστω και ενός μέτριου προγράμματος σταθεροποίησης, χωρίς αξιοσημείωτους κραδασμούς, έφερε κάποια αισθητά αποτελέσματα: αποκατέστησε σε σημαντικό βαθμό την εμπιστοσύνη τόσο των εγχώριων όσο και των διεθνών αγορών. Κυρίως διότι αυτή η ακριβή περιπέτεια συνέβαλε στο να πειστούν οι κουτοπόνηροι Έλληνες ότι, αφού και αυτός ακόμη το έκανε, αυτό είναι και δεν υπάρχει άλλος δρόμος, μαγικός, φανταστικός, προς μια εύκολη ευημερία. Τώρα μπορούν να αρχίσουν να συζητούν τις εκδοχές του, αφού διέγραψαν ως φούμαρα τις ανύπαρκτες εναλλακτικές του.
Κάποιες ευκαιρίες δημιουργήθηκαν και κάποιοι τις εκμεταλλεύτηκαν, όπως σε κάθε κρίση. Τα αποτελέσματα φαίνονται από διάφορες ενδείξεις, όπως ότι στους παρηκμασμένους δρόμους των πόλεων τα αυτοκίνητα, παρά το κόστος, επανεμφανίστηκαν, έστω και περισσότερο τριτοκοσμικά σε σχέση με την Αθήνα του 2004, κάποιες επιχειρηματικές δραστηριότητες φαίνεται ότι επιβίωσαν, που είναι μεγάλη επιτυχία, όπως ο τουρισμός, το εμπόριο, κινούνται κάπως κι αφήνουν λεφτά. Κάποιες ιδιωτικές επενδύσεις, όχι υποχρεωτικά υψηλής εγχώριας προστιθέμενης αξίας, όχι αυτές που θα μπορούσαν, γίνονται κόντρα σε όλα, έσπασε το ταμπού. Μια άλλη κατανομή επιχειρηματικής δραστηριότητας λόγω ανοιχτών Ευρωπαϊκών συνόρων, εντός και εκτός χώρας, φαίνεται ότι κινεί ένα παράλληλο (και εν πολλοίς νόμιμο και φυσικό) κύκλωμα χρήματος εκτός Ελληνικού κράτους, που τροφοδοτεί με δραστηριότητα και χρήμα και την εντός συνόρων οικονομία. Μια κουλτούρα κι αισθητική, αυτή της μετα-παρακμής, φαίνεται ότι γίνεται brand της Ελλάδας διεθνώς στα αστικά κέντρα, κάτι σαν κάποιες γαλαξιακές αποικίες, που όλα μισοεπιτρέπονται χωρίς να ξεφεύγουν εντελώς, παραδόξως περισσότερο σαν τη διεφθαρμένη Κούβα του Μπατίστα ένα πράγμα, αν μπορώ να τολμήσω τη σύγκριση, περισσότερο από αυτή τη μιλιταριστική, ολοκληρωτική αλλά πειθαρχημένη του Κάστρο. Με τα καζίνα και τα πορνεία της, τη φτώχεια και τον κάπως μαφιόζικο πλούτο της, το διεφθαρμένο της κράτος και τις ελίτ του.
Εάν στα παραπάνω κατορθώσει να προσθέσει και το κλείσιμο, με όποιον τρόπο, μιας από τις πληγές και πηγές της εθνικής τύφλωσης που έφερε τις συμφορές που ακολούθησαν, του λεγόμενου Μακεδονικού, με τη ρεαλιστική αποδοχή μιας εθνικής ήττας (στην οποία οδήγησε, μην το ξεχνάμε αυτό, ο μεταγενέστερα αρχηγός της εθνικιστικής δεξιάς κ. Σαμαράς, ρίχνοντας την καλύτερη κυβέρνηση του δικού του κόμματος, ο ίδιος που εξέθρεψε τον κ. Τσίπρα με την αντιμνημονιακή ρητορική του και τα Ζάππεια), τότε θα έχει επιτύχει αρκετά τα οποία αρκετοί σοβαροί προκάτοχοί του θα ζήλευαν.
Νομίζω ότι τα μεγαλύτερα επιτεύγματά του είναι δύο:
Το πρώτο, ότι απομυθοποίησε την Αριστερά και, μέσω αυτής, τις φαντασιακές, εύκολες και μαγικές εναλλακτικές στη συνείδηση πολλών πολιτών, με πολύ υψηλό κόστος για τους ίδιους τους πολίτες αλλά τελικά αναγκαίο. Τώρα πολλοί περισσότεροι γνωρίζουν ότι θαύματα δεν γίνονται και είναι πιο έτοιμοι να διαλέξουν ανάμεσα σε πιο σεμνές και λογικές εναλλακτικές πολιτικές.
Και το δεύτερο, ότι με τη γελοιότητα, την κακογουστιά, την αγραμματοσύνη του πολιτικού προσωπικού που εισήγαγε (και του ιδίου) απέδειξε σε ένα μέρος των πολιτικών ελίτ που κυβέρνησαν και τον εξέθρεψαν ότι η σοβαροφάνεια δεν εξασφαλίζει υποχρεωτικά την επιτυχία ούτε το κύρος. Πως αν το περιεχόμενο δεν αντιστοιχεί στο περιτύλιγμα, τότε αργά ή γρήγορα ο κόσμος θα προτιμήσει το απλοϊκότερο και αυθεντικότερο περιεχόμενο, που ταιριάζει με το περιτύλιγμά του. Ότι αν θέλουν να τους πάρουν στα σοβαρά τους ίδιους και τις δικές τους σοβαρές εναλλακτικές, πρέπει να φροντίσουν να ΕΙΝΑΙ σοβαροί, λαϊκοί και ακομπλεξάριστοι, όταν ανοίγουν τα θέματα, όχι να ΦΑΙΝΟΝΤΑΙ μονάχα.
Να μπορεί ο μέσος πολίτης να αναγνωρίσει τον εαυτό του σε αυτούς, να διακρίνει κάποιας μορφής αλήθεια και όχι μισόλογα. Θα κάνουν λάθος οι πολιτικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης αν υποτιμήσουν αυτό το διάχυτο αίτημα που είναι η μεγαλύτερη προσφορά του κ. Τσίπρα, εάν χάσουν αυτή την ευκαιρία. Ενδεχόμενα οι πολίτες θα προτιμήσουν σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι περιμένει η αντιπολίτευση "τα ίδια" από το "μια από τα ίδια", εάν δεν προσφέρουν κάτι διαφορετικό, νέο, με το οποίο να μπορούν να ταυτιστούν απέναντι σε έναν Τσίπρα που θα δείχνει μπροστά του παλιός, φθαρμένος και αναντίστοιχος.
