Οι Δημοκρατίες για να λειτουργήσουν στο πλαίσιο της λογικής και να εκτοπίσουν τον λαϊκισμό έχουν ανάγκη από τρία κόμματα, που εκφράζουν τα τρία μεγάλα σύγχρονα Δημοκρατικά ιδεολογικά ρεύματα που γεννήθηκαν τον 19ο αιώνα. Ένα συντηρητικό κόμμα, ένα σοσιαλδημοκρατικό κι ένα φιλελεύθερο.
Τα δυο πρώτα κυρίως ανταγωνιζόμενα πρέπει να εξασφαλίζουν μια δύσκολη ισορροπία: να απορροφούν τις λαϊκίστικες (άλογες) εξάρσεις στα άκρα τους ταυτόχρονα με τη διατήρηση του λόγου και των πολιτικών τους στο πλαίσιο των βασικών αρχών της Δημοκρατίας. Το τρίτο, είτε ως ανεξάρτητο κόμμα (όπου το εκλογικό σύστημα το επιτρέπει) είτε ως ρεύμα εντός των άλλων δύο, γεννά ιδέες, ανατρέπει και καινοτομεί.
Και τα τρία ρεύματα προτείνουν διαφορετικές αλλά ρεαλιστικές λύσεις με βάση διαφορετικές αρχές και προτεραιότητες ανάλογες με το σύστημα αξιών τους, αλλά αποδέχονται τις βασικές αρχές του σύγχρονου κόσμου: την ανεξαρτησία των θεσμών, την ισορροπία των οικονομικών του κράτους (είτε με περισσότερους είτε με λιγότερους φόρους, είτε με λιγότερες είτε περισσότερες Δημόσιες Υπηρεσίες), τη διάκριση των εξουσιών, την ελευθερία της έκφρασης και του τύπου.
Η εξασθένηση ενός από τους πόλους των σύγχρονων Δημοκρατιών ή η κυριαρχία σε αυτόν ενός περιθωριακού λαϊκίστικου λόγου, που ως έναν βαθμό τον χρειάζεται για να μην αφήσει ελεύθερο χώρο για την ανεξέλεγκτη ανάπτυξή του εκτός, είναι επικίνδυνη. Συνέβη στην Ελλάδα, με μεγαλύτερη ένταση στην παραδοσιακά κοινωνικά πλειοψηφούσα παράταξη, την κεντροαριστερά. Όπως και σε άλλες χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου, σε μικρότερη έκταση, με την ανάπτυξη νεομεσαιωνικών κινημάτων "αριστερής" ευαισθησίας. Σε άλλες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης και στον βορρά όπως και στις ΗΠΑ, συνέβη στην κεντροδεξιά, με την ανάπτυξη ανεξέλεγκτων νεομεσαιωνικών κινημάτων "δεξιάς" ευαισθησίας. Όπου τα κινήματα αυτά έφτασαν να ξεπεράσουν το 25 - 30% αθροιστικά, η Δημοκρατία και οι κατακτήσεις της αλλά και η ευημερία των πολιτών τέθηκε σε κίνδυνο. Ανάλογα με το εκλογικό σύστημα, ή ένα ψευδές διακύβευμα όπως το Brexit, αρκεί ένα ατύχημα για να γίνει το κακό. Στην Ελλάδα συνέβη, όπως και στις ΗΠΑ ή στην Αγγλία.
Κατά βάθος πρόκειται για το ίδιο φαινόμενο και για παρόμοια κινήματα, που δεν είναι μήτε "δεξιά" μήτε "αριστερά", αλλά για αναβιώσεις του 18ου αιώνα με μεταμοντέρνα χαρακτηριστικά. Για τον λόγο αυτό συναντιούνται και συμπίπτουν στα προτάγματά τους: τον αντιευρωπαϊσμό, το μίσος για τον Διαφωτισμό, τη φεουδαρχική αντικρατική λογική της δήθεν ελεύθερης μικρής κοινότητας, που τελικά γίνεται βορά των μεγάλων, της καινούργιας μαφίας των μεταμοντέρνων τσιφλικάδων, καταλήγοντας σε ολιγοπώλια οικονομικά και ολιγαρχίες πολιτικής εξουσίας τα οποία με τη σειρά τους μεσοπρόθεσμα διαβρώνουν την ανταγωνιστικότητα και τη δυνατότητα καινοτομίας των κοινωνιών όπου επικρατούν. Η οικονομική ελευθερία με μέγιστο δυνατό ανταγωνισμό είναι αλληλένδετη με την κοινωνική ελευθερία και τον μέγιστο δυνατό κοινωνικό και πολιτικό ανταγωνισμό με ίσες ευκαιρίες, που εξασφαλίζονται από ανεξάρτητους Δημόσιους θεσμούς και Διοίκηση. Αυτοί οι μηχανισμοί, που συνηθίσαμε να αποκαλούμε κράτος Δικαίου, ήταν η βάση του άλματος παραγωγικότητας του 19ου αιώνα, που προέκυψε από τα μεγάλα φιλελεύθερα κινήματα σε συνδυασμό με τα εργατικά κινήματα.
Από αυτή την άποψη οι διεργασίες στον χώρο της κεντροαριστεράς στην Ελλάδα (στον οποίο δεν ανήκω) είναι και κρίσιμες και θετικές. Από την έκβασή τους θα εξαρτηθεί εάν θα γεννηθεί μια γόνιμη αντιπαράθεση απόψεων με τη συντηρητική παράταξη και με το φιλελεύθερο κέντρο, ικανή να σπρώξει στο περιθώριο το κακοφορμισμένο απολειφάδι που η ίδια άφησε να γεννηθεί και να θεριέψει. Η συντηρητική παράταξη φαίνεται πως τα κατάφερε κάπως καλύτερα, έστω και καθυστερημένα, να περιορίσει το δικό της έκτρωμα, αλλά μένει να αποδειχτεί.
Η συζήτηση για τις μελλοντικές συνεργασίες είναι αυτή τη στιγμή προφανώς και άκαιρη και άστοχη. Τις κυβερνητικές συνεργασίες, εφόσον απαιτούνται, τους συμβιβασμούς και τη σύνθεσή τους, θα καθορίσει η κατανομή των δυνάμεων που η αντιπαράθεση των λογικών θα προκαλέσει. Εάν κατορθώσει να προσελκύσει σε αυτήν την αντιπαράθεση μέρος από τους ένθεν κακείθεν ευεπίφορους στον νεομεσαιωνισμό ψηφοφόρους, περιορίζοντας τον αριστερόστροφο και δεξιόστροφο ανεξάρτητο και ανεξέλεγκτο λαϊκισμό σε ποσοστά κάτω από το επικίνδυνο 25%.
Σημαντικότερο, σε κάθε περίπτωση, για την επιβίωση οποιασδήποτε μεταρρυθμιστικής προσπάθειας, δεν είναι μια λογική κυβέρνηση (ή συγκυβέρνηση). Αλλά μια έστω σκληρή αλλά λογική αντιπολίτευση, που κάποια στιγμή, είναι ο Δημοκρατικός κανόνας, θα είναι σε θέση να τη διαδεχτεί, χωρίς να διαλύσει το σύμπαν.
Για την ώρα ας τους ευχηθούμε καλή επιτυχία και καλή (αποτελεσματική) ηγεσία.
Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος
Τα δυο πρώτα κυρίως ανταγωνιζόμενα πρέπει να εξασφαλίζουν μια δύσκολη ισορροπία: να απορροφούν τις λαϊκίστικες (άλογες) εξάρσεις στα άκρα τους ταυτόχρονα με τη διατήρηση του λόγου και των πολιτικών τους στο πλαίσιο των βασικών αρχών της Δημοκρατίας. Το τρίτο, είτε ως ανεξάρτητο κόμμα (όπου το εκλογικό σύστημα το επιτρέπει) είτε ως ρεύμα εντός των άλλων δύο, γεννά ιδέες, ανατρέπει και καινοτομεί.
Και τα τρία ρεύματα προτείνουν διαφορετικές αλλά ρεαλιστικές λύσεις με βάση διαφορετικές αρχές και προτεραιότητες ανάλογες με το σύστημα αξιών τους, αλλά αποδέχονται τις βασικές αρχές του σύγχρονου κόσμου: την ανεξαρτησία των θεσμών, την ισορροπία των οικονομικών του κράτους (είτε με περισσότερους είτε με λιγότερους φόρους, είτε με λιγότερες είτε περισσότερες Δημόσιες Υπηρεσίες), τη διάκριση των εξουσιών, την ελευθερία της έκφρασης και του τύπου.
Η εξασθένηση ενός από τους πόλους των σύγχρονων Δημοκρατιών ή η κυριαρχία σε αυτόν ενός περιθωριακού λαϊκίστικου λόγου, που ως έναν βαθμό τον χρειάζεται για να μην αφήσει ελεύθερο χώρο για την ανεξέλεγκτη ανάπτυξή του εκτός, είναι επικίνδυνη. Συνέβη στην Ελλάδα, με μεγαλύτερη ένταση στην παραδοσιακά κοινωνικά πλειοψηφούσα παράταξη, την κεντροαριστερά. Όπως και σε άλλες χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου, σε μικρότερη έκταση, με την ανάπτυξη νεομεσαιωνικών κινημάτων "αριστερής" ευαισθησίας. Σε άλλες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης και στον βορρά όπως και στις ΗΠΑ, συνέβη στην κεντροδεξιά, με την ανάπτυξη ανεξέλεγκτων νεομεσαιωνικών κινημάτων "δεξιάς" ευαισθησίας. Όπου τα κινήματα αυτά έφτασαν να ξεπεράσουν το 25 - 30% αθροιστικά, η Δημοκρατία και οι κατακτήσεις της αλλά και η ευημερία των πολιτών τέθηκε σε κίνδυνο. Ανάλογα με το εκλογικό σύστημα, ή ένα ψευδές διακύβευμα όπως το Brexit, αρκεί ένα ατύχημα για να γίνει το κακό. Στην Ελλάδα συνέβη, όπως και στις ΗΠΑ ή στην Αγγλία.
Κατά βάθος πρόκειται για το ίδιο φαινόμενο και για παρόμοια κινήματα, που δεν είναι μήτε "δεξιά" μήτε "αριστερά", αλλά για αναβιώσεις του 18ου αιώνα με μεταμοντέρνα χαρακτηριστικά. Για τον λόγο αυτό συναντιούνται και συμπίπτουν στα προτάγματά τους: τον αντιευρωπαϊσμό, το μίσος για τον Διαφωτισμό, τη φεουδαρχική αντικρατική λογική της δήθεν ελεύθερης μικρής κοινότητας, που τελικά γίνεται βορά των μεγάλων, της καινούργιας μαφίας των μεταμοντέρνων τσιφλικάδων, καταλήγοντας σε ολιγοπώλια οικονομικά και ολιγαρχίες πολιτικής εξουσίας τα οποία με τη σειρά τους μεσοπρόθεσμα διαβρώνουν την ανταγωνιστικότητα και τη δυνατότητα καινοτομίας των κοινωνιών όπου επικρατούν. Η οικονομική ελευθερία με μέγιστο δυνατό ανταγωνισμό είναι αλληλένδετη με την κοινωνική ελευθερία και τον μέγιστο δυνατό κοινωνικό και πολιτικό ανταγωνισμό με ίσες ευκαιρίες, που εξασφαλίζονται από ανεξάρτητους Δημόσιους θεσμούς και Διοίκηση. Αυτοί οι μηχανισμοί, που συνηθίσαμε να αποκαλούμε κράτος Δικαίου, ήταν η βάση του άλματος παραγωγικότητας του 19ου αιώνα, που προέκυψε από τα μεγάλα φιλελεύθερα κινήματα σε συνδυασμό με τα εργατικά κινήματα.
Από αυτή την άποψη οι διεργασίες στον χώρο της κεντροαριστεράς στην Ελλάδα (στον οποίο δεν ανήκω) είναι και κρίσιμες και θετικές. Από την έκβασή τους θα εξαρτηθεί εάν θα γεννηθεί μια γόνιμη αντιπαράθεση απόψεων με τη συντηρητική παράταξη και με το φιλελεύθερο κέντρο, ικανή να σπρώξει στο περιθώριο το κακοφορμισμένο απολειφάδι που η ίδια άφησε να γεννηθεί και να θεριέψει. Η συντηρητική παράταξη φαίνεται πως τα κατάφερε κάπως καλύτερα, έστω και καθυστερημένα, να περιορίσει το δικό της έκτρωμα, αλλά μένει να αποδειχτεί.
Η συζήτηση για τις μελλοντικές συνεργασίες είναι αυτή τη στιγμή προφανώς και άκαιρη και άστοχη. Τις κυβερνητικές συνεργασίες, εφόσον απαιτούνται, τους συμβιβασμούς και τη σύνθεσή τους, θα καθορίσει η κατανομή των δυνάμεων που η αντιπαράθεση των λογικών θα προκαλέσει. Εάν κατορθώσει να προσελκύσει σε αυτήν την αντιπαράθεση μέρος από τους ένθεν κακείθεν ευεπίφορους στον νεομεσαιωνισμό ψηφοφόρους, περιορίζοντας τον αριστερόστροφο και δεξιόστροφο ανεξάρτητο και ανεξέλεγκτο λαϊκισμό σε ποσοστά κάτω από το επικίνδυνο 25%.
Σημαντικότερο, σε κάθε περίπτωση, για την επιβίωση οποιασδήποτε μεταρρυθμιστικής προσπάθειας, δεν είναι μια λογική κυβέρνηση (ή συγκυβέρνηση). Αλλά μια έστω σκληρή αλλά λογική αντιπολίτευση, που κάποια στιγμή, είναι ο Δημοκρατικός κανόνας, θα είναι σε θέση να τη διαδεχτεί, χωρίς να διαλύσει το σύμπαν.
Για την ώρα ας τους ευχηθούμε καλή επιτυχία και καλή (αποτελεσματική) ηγεσία.
Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος
No comments:
Post a Comment