Στη δεύτερη περίοδό του, μετά τη μεταπολίτευση, του οφείλουμε την εγκαθίδρυση της καλύτερης, διαρκέστερης και σταθερότερης Δημοκρατίας της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, που κατόρθωσε να αντέξει και να βγει ισχυρότερη από όλες τις συγκρούσεις και αλλαγές εντός και γύρω της, να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, να φθάσει στον πυρήνα της, της Δύσης και της Ευρώπης.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έκανε, όπως ήταν φυσικό, και σημαντικά λάθη. Κυρίως στην πρώτη του περίοδο. Δεν είχε αστική παιδεία, αυτή ήρθε αργότερα, την έψαξε μόνος του. Στις παρέες και προσωπικούς του φίλους, στα διαβάσματά του, περισσότερο στην κάπως πιο ελεύθερη για τον ίδιο περίοδο του Παρισιού κατά τη διάρκεια της χούντας, όπου γνώρισε και είδε πώς λειτουργούν άλλες προοδευμένες χώρες, την αισθητική και την αστική τους δομή.
Στην πρώτη του περίοδο δεν είχε τη δυνατότητα να αντιληφθεί την αξία του αστικού περιβάλλοντος και της προστασίας της αρχιτεκτονικής του. Του σχεδιασμού των πόλεων. Είδε σε αυτά ένα εμπόδιο στην ανάπτυξη παρά μια ευκαιρία, έναν πολύτιμο πόρο και προστιθέμενη αξία για τις πόλεις. Έτσι δεν προστάτευσε την αρχιτεκτονική κληρονομιά της Αθήνας και των άλλων πόλεων, και άφησε να σαρωθεί από τη μαζική νέα άναρχη οικοδόμηση που έφερε η ερήμωση της υπαίθρου από τον Εμφύλιο. Ερήμωση που δεν προσπάθησε καν να αντιστρέψει (όπως, για παράδειγμα, έκανε το καθεστώς μετά τον Ισπανικό Εμφύλιο, που δημιούργησε αντίρροπες δυνάμεις, δημιουργώντας βιομηχανικά πάρκα σε όλη την επικράτεια και ενισχύοντας τα τρένα). Όπως έκανε όλη η Δημοκρατική Ευρώπη αλλά και η Ανατολική Ευρώπη μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν κατανόησε την αξία του φυσικού περιβάλλοντος για την οικονομία και τους πολίτες. Ούτε τη σημασία της ισόρροπης ανάπτυξης μεταξύ υπαίθρου και αστικών κέντρων.
Λογικό. Ήταν ακόμη ένα αγροτόπαιδο που ήθελε να γίνει αστός και τον γοήτευε οτιδήποτε φουτουριστικό: τα αμάξια, τα πολυώροφα μπετονένια κτήρια.
Ανάμεσα στα μεγάλα του σφάλματα ήταν η συνειδητή επιλογή του να απαξιώσει τα μέσα σταθερής τροχιάς - χαρακτηριστική η εικόνα του να ξηλώνει τις ράγες του τραμ - έναντι των λεωφορείων, των δρόμων και των αυτοκινήτων, στις πόλεις κι έξω από αυτές. Δεν συνέβη σε καμία άλλη Ευρωπαϊκή χώρα αυτό το κύμα εσωτερικής μετανάστευσης σε αυτή την έκταση. Υποτίμησε το βασικό μέσο μαζικής μεταφοράς που συμβάλλει στην ενοποίηση της επικράτειας όσο τίποτε άλλο, στην ομαλή λειτουργία και χωρική επέκταση των πόλεων, στη μετακίνηση των εργατών και εργαζομένων προς τις επιχειρήσεις με χαμηλό κόστος, όπως και των προϊόντων τους, στη σταθερότητα του εμπορίου, στη διασύνδεση των λιμανιών, στην ανταγωνιστικότητα επιχειρήσεων και οικονομίας σε κάθε τομέα, στην αξιοποίηση των οριακών πόρων στην επικράτεια. Το ασφαλέστερο μέσο με χαμηλότερο κόστος ανά επιβάτη, χαμηλότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, κατανάλωση ενέργειας ανά επιβάτη και ανά τόνο εμπορευμάτων, πλέον και ταχύτερο.
Επένδυσε τους λίγους συγκριτικά πόρους της χώρας σε ατέλειωτους (κυριολεκτικά) δρόμους, πεισμένος και από τους Έλληνες μικροεργολάβους, που μπορούσαν να υλοποιήσουν πολύ στραβά και πολύ κουτσά, αυτές τις εργολαβίες. Σε αντίθεση με τα τρένα, που απαιτούσαν μεγάλους διεθνείς αναδόχους και μεγάλες εργολαβίες, στις οποίες οι Έλληνες αρχικά τουλάχιστον θα ήταν απλοί τοπικοί υπεργολάβοι. Έτσι έγινε και το τραγικό λάθος της εγκατάστασης της βιομηχανικής ζώνης στην Ελευσίνα και το Θριάσιο, σε έναν από τους ομορφότερους ιστορικούς κλειστούς κόλπους πλάι στην πρωτεύουσα, από τα ομορφότερα σημεία στη Μεσόγειο, αντί για το Λαύριο.
Εύκολο εργατικό δυναμικό απ' τους Μικρασιάτες πρόσφυγες απ' τα Καμίνια ως το Πέραμα. Δεν χρειάζονταν να κατασκευαστεί σιδηρόδρομος ως την προφανή επιλογή, τη Λαυρεωτική, με βιομηχανική παράδοση, ανοιχτή θάλασσα, χώρους για επέκταση της πόλης και βιομηχανικές εγκαταστάσεις και λιμάνι, πιο μακριά από το κέντρο της πόλης. Ακριβότερη επιλογή με μεγαλύτερο κόστος αρχικής επένδυσης το Λαύριο. Και ήθελε τρένα.
Τα λάθη του αυτά ο ίδιος τα κατάλαβε στη δεύτερη περίοδο διακυβέρνησης. Ίσως ήταν ένας από τους λόγους που "εκδικήθηκε" τους παντοδύναμους πρώην κοντινούς του και συμβούλους του βιομηχάνους και εργολάβους (που είχαν κάνει τεράστιες καταστροφές στο περιβάλλον στην πρώτη φάση εκβιομηχάνισης, ενώ τον έσπρωξαν στη φτηνή κι εύκολη λύση του Θριάσιου και σε κάμποσες άλλες λάθος επιλογές, όπως οι δρόμοι απέναντι στα τρένα). Θέσπισε το Ε΄ τμήμα του ΣτΕ και εισήγαγε στο Σύνταγμα μηχανισμούς προστασίας του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Όμως η δυναμική του κράτους συνεχίστηκε έκτοτε σε όλες τις κυβερνήσεις. Είχε χαθεί η ευκαιρία να χτιστεί τεχνογνωσία, παραγωγή στα τρένα, και είχε σβήσει η όποια τεχνογνωσία προϋπήρχε . Έτσι τα τρένα παρέμειναν ενοχλητικοί αντίπαλοι. Ακόμη και το μετρό πήρε τριάντα χρόνια να γίνει κατανοητό πόσο σημαντικό είναι. Μείναμε με τα λεωφορεία και τα αργοκίνητα κι άβολα τρόλευ στις πόλεις, μέχρι που έσκασε το σύστημα απ' το νέφος και το κυκλοφοριακό. Με τους ημιτελείς ή πανάκριβους στη χρήση δρόμους στην επαρχία. Ακόμη δεν έχουμε βρει αποτελεσματικούς οικονομικοτεχνικούς τρόπους να επιβάλουμε την προστασία και συντήρηση της αρχιτεκτονικής των πόλεών μας και την ανάδειξή της, όπως όλες οι χώρες.
Δεν μειώνει η κατανόηση του γεγονότος αυτού, βέβαια, τη σημασία και το έργο του Κωνσταντίνου Καραμανλή για τη χώρα ούτε το μέγεθος του ανδρός. Ό,τι είμαστε σήμερα, καλό και κακό, επιτυχημένο και αποτυχημένο, υπήρχαν εντός του.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δεν άφησε απογόνους. Πιθανότατα ήταν συνειδητή επιλογή του. Ήταν ένας άνθρωπος αρχοντικός. Ήταν αψύς αλλά ποτέ δεν υπήρξε υποκριτής.
Είχε όμως αρκετά αδέλφια. Μια χαμένη νέα, την Αθηνά Καραμανλή (1909-1914), την Όλγα Καραμανλή (1911-2006), τον Αλέκο Καραμανλή (1913-2005), την Αντιγόνη Καραμανλή (1921-2010), τον (για κάποιον λόγο αφανή) Γραμμένο Καραμανλή (1925-1989) και τον Αχιλλέα Καραμανλή (γ. 1929)
Παρά ταύτα, ένας εντελώς αντιθέτου χαρακτήρα ανεψιός του, Κώστας Καραμανλής και αυτός, γιος του αδελφού του Αλέκου, γλεντζές και φαγανός αντί ασκητικός, ασχημούλης και παχουλός αντί ομορφάντρας, ευφραδής αντί δωρικά αποσπασματικός, τεμπελάκος αντί εργασιομανής, αναξιοπρεπής στο να μην αναλαμβάνει τις ευθύνες του αντί άρχοντας, μάλλον ολίγον υποκριτής στη ζωή του σε σχέση με την ευθύτητα του θείου του, έγινε Πρωθυπουργός, ολίγον τυχαία, ολίγον παρά τη θέλησή του. Κάπως σαν να ήταν μέρος του play station σε ένα παιχνίδι απέναντι στον ξάδελφό του και τους αντιπάλους του. Αφέθηκε στη μοίρα του ονόματός του υπό τις πιέσεις του κόμματος και των οικείων του.
Ο συνονόματός του αυτός προκάλεσε με την απραξία του κυρίως και τον κομφορμισμό του, ίσως και λόγω της ψυχικής του καταστάσεως, μια τεράστια ζημιά στη χώρα που ανόρθωσε ο θείος του. Τη χρεοκόπησε.
Στην ίδια εποχή ένας άλλος ανεψιός του Κωσνταντίνου Καραμανλή, από την αδελφή του Αντιγόνη, ο Μιχάλης Λιάπης, ως υπουργός μεταφορών διακρίθηκε στην ίδια κυβέρνηση με τον εξάδελφό του Πρωθυπουργό. Διακρίθηκε στο ίδιο έργο, παραμέλησης των σιδηροδρόμων, στην καλοπέραση, κάποιες καρέκλες στη Μύκονο θα έπρεπε να φέρουν το όνομά του, και σε αυτό πρόσθεσε και την απληστία: πιάστηκε να κυκλοφορεί χωρίς να έχει πληρώσει τα τέλη κυκλοφορίας στο ακριβό του αμάξι, κυκλοφορώντας με πλαστές πινακίδες, ενώ έκλεβε το ρολόι της ΔΕΗ. Έκτοτε εξαφανίστηκε απ' το προσκήνιο.
Μετά την αποχώρηση των ανωτέρω, στο προσκήνιο ήρθε ένας ακόμη Καραμανλής, ανεψιός κι αυτός, γιος του άλλου αδελφού του, Αχιλλέα Καραμανλή, που υπηρέτησε και αυτός επί μακρόν ως Υπουργός στο αγαπημένο για κάποιον λόγο Υπουργείο του Καραμανλέικου, το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων.
Ο γιος του Αχιλλέα, Κώστας Καραμανλής (γ. 1974-) και αυτός, εξελέγη με το διαβατήριο του ονόματός του βουλευτής κι έγινε επίσης Υπουργός Μεταφορών. Στο κατεξοχήν υπουργείο στο οποίο κατ' εξακολούθηση απέτυχε το σόι. Όλο αυτό ακούγεται σαν παρωδία αρχαίας τραγωδίας.
Ο πέμπτος αυτός Καραμανλής, βουλευτής κι επιχειρηματίας, ο οποίος πιάστηκε κάποια στιγμή να έχει απενεργοποιήσει τον συναγερμό της ζώνης ασφαλείας στο αμάξι του, ως Υπουργός Μεταφορών ανέλαβε να ξεκαθαρίσει τις συμβάσεις χρόνων των σιδηροδρόμων (που υποβαθμίστηκαν όπως προειπώθηκε συστηματικά από όλη του την οικογένεια) και να θέσει προσωπικώς τις προτεραιότητές τους, που βεβαίως συμβάδιζαν με την επανεκλογή του και τις μελλοντικές φιλοδοξίες του. Εντυπωσιακές επεκτάσεις, υψηλές ταχύτητες (όλα σωστά ως εδώ) χωρίς να έχει όμως θέσει ως άμεση προτεραιότητα την εξασφάλιση των θεμελίων της αξιοπιστίας του τρένου, που ήταν σαθρά: την ασφάλεια και τη συνέπεια στα δρομολόγια. Βλέπεις, αυτό δεν φαίνεται ούτε φέρνει ψήφους. Τι να μετρήσει στο μυαλό του ψηφοφόρου μια ανακοίνωση του τύπου "εγκαταστήσαμε το σύστημα ETCS και ολοκληρώσαμε τη σηματοδότηση" μπροστά στα μελλοντικά ... "τρένα υδρογόνου", πριν ακόμη ολοκληρώσουμε την ηλεκτροδότηση και τα τρένα υψηλών ταχυτήτων; Η ασφάλεια και τα συστήματα λειτουργίας, καθότι μη εκπαιδευμένοι οι πολίτες, νομίζουν ότι τρέχουν μόνα τους κι είναι αυτονόητα και χωρίς προσπάθεια ούτε πόρους. Δεν λογίζονται ως κατορθώματα. Τα θυμούνται ή τα ακούν για πρώτη φορά όταν συμβεί το κακό. Με αυτόν τον τελευταίο Καραμανλή λοιπόν φτάσαμε στα Τέμπη.
Έτσι, θα μπορούσε κανείς να πει σε αυτή τη μικρή ιστορική αναδρομή ότι ένας Καραμανλής ανόρθωσε τη χώρα μετά την καταστροφή της, παρόλα τα λάθη του σε σχέση με τα Μέσα Σταθερής Τροχιάς, κάποιοι άλλοι Καραμανλήδες, όπως ο αδελφός του, συνέχισαν τα λάθη του στον τομέα αυτόν, ένας άλλος Καραμανλής, ανεψιός του, χρεοκόπησε τη χώρα που ανόρθωσε ο θείος του, ένας άλλος πεταχτούλης ανεψιός του συνέχισε το έργο του στον σιδηρόδρομο κλέβοντας τη ΔΕΗ και τα τέλη κυκλοφορίας. Σε έναν τελευταίο ανεψιό του, επίσης συνονόματο, έμελλε να συνδέσει το όνομά του από την ίδια θέση και μάλλον το τέλος της καριέρας του με τα λάθη όλου του σογιού, καθώς στη βάρδια και στα χέρια του συνέβη η συγκλονιστική τραγωδία των Τεμπών, αποτέλεσμα εβδομήντα χρόνων εγκατάλειψης των σιδηροδρόμων, των οποίων συμπυκνώνει όλες τις παθογένειες, πράξεις και παραλείψεις σε ένα στιγμιαίο τρομακτικό γεγονός.
Ακούγεται λίγο σαν τον τελευταίο των Μπουενδία, στα Εκατό Χρόνια Μοναξιάς, το αριστούργημα του Γκαμπριέλ Γκαρθία Μάρκες, που τον παίρνουν τα μυρμήγκια, κλαμένο αθώο μωρό γεννημένο με ουρά γουρουνιού, την ώρα που ο άνεμος σαρώνει τον τελευταίο απόγονο του σογιού από την πολιτική.
Αν είναι έτσι, ίσως ο θάνατος τόσων ανθρώπων στα Τέμπη να μην είναι επί ματαίω. Να γίνει μια συμβολή στην ενηλικίωση της Δημοκρατίας μας, με τον απογαλακτισμό του φαντασιακού της από τον ιδρυτή της. Για να μπει σε μια νέα εποχή. Ακριβώς όπως και ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έκανε με τον πατέρα του, δάσκαλο και μακεδονομάχο Γεώργιο. Στον οποίο με ένα γράμμα εξήγησε πως δεν θα ακολουθήσει τα σχέδιά του να γίνει οικογενειάρχης στη βόρεια Ελλάδα στο χωριό του και γιατρός, αλλά θα αφιερώσει τη ζωή του στη χώρα του.
Γι' αυτό ίσως ελάχιστοι από τους απογόνους της οικογενείας φέρουν το βαφτιστικό όνομα του προπάππου τους.
Ίσως είναι ώρα και η Ελληνική Δημοκρατία να απογαλακτισθεί από τα σόγια της. Ξεκινώντας από αυτό του πιο σπουδαίου μεταπολεμικού ηγέτη της. Και να τραβήξει τον δικό της δρόμο. Αυτό των πολιτών της, από όλες τις τάξεις, όλους τους τομείς κι όλα τα στρώματά, με κάθε λογής ονόματα.
Γιώργος Γιαννούλης - Γιαννουλόπουλος
ΥΓ.
Στον σύνδεσμο που ακολουθεί μπορεί όποιος ενδιαφέρεται να βρει ένα άρθρο μου για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, πτυχές της προσωπικότητας και του έργου του:
No comments:
Post a Comment