Ο σεισμός κι οι Άρπυιες

Τα Στροφάδια είναι το πιο μοναχικό κι ακίνητο γεωλογικά σημείο της Μεσογείου. Μόλις τέσσερα μέτρα μέσο ύψος, καλυμμένο από ένα χαμηλό αρχαίο κεδροδάσος, καταμεσής της θάλασσας, είκοσι επτά μίλια από τη Ζάκυνθο κι άλλα τόσα από την Πελοπόννησο, σαρώνεται τους χειμώνες από τον τρομερό πουνέντε, που τα καλύπτει με αφρό κι ομίχλη. Τόπος περάσματος εκατομμυρίων αποδημητικών, που είχαν γίνει στόχος των εντιμότατων κυνηγών της Ζακύνθου, που κατέφθαναν κατά εκατοντάδες για να τα εξολοθρεύσουν, παρά την απαγόρευση αφότου αποτελούν μέρος του θαλάσσιου πάρκου του Λαγανά, μέχρι που μετά τις απανωτές καταδίκες από την ΕΕ χρειάστηκε επιχείρηση του πολεμικού ναυτικού για να προστατευτεί το νησί από αυτήν τη μάστιγα.

Εκεί, σύμφωνα με τον Απολλώνιο τον Ρόδιο, κατέληξαν οι Άρπυιες, καταδιωκόμενες από τους Αργοναύτες Κάλαϊ και  Ζήτη, τους φτερωτούς γιους του Βορέα, που το πεπρωμένο τους απαιτούσε να τις πιάσουν οπωσδήποτε, γιατί αλλιώς όφειλαν να πεθάνουν, για να απελευθερώσουν τον μάντη Φινέα από τη συμφορά που τούστειλε ο Δίας γιατί αποκάλυπτε τις βουλές του. Και αντιστρόφως, οι Άρπυιες θα πέθαιναν μόνο αν πιάνονταν από τον Κάλαϊ και τον Ζήτη. Τελικά, έγινε κάποιο είδος συμβιβασμού: μια εκδοχή αναφέρει ότι οι Άρπυιες κυνηγήθηκαν από τους δυο ήρωες μέχρι τις Στροφάδες. Εκεί, με τη μεσολάβηση της Ίριδας ως απεσταλμένης της θεάς Ήρας, γλίτωσαν τη ζωή τους, αλλά υποσχέθηκαν να επιστρέψουν στη σπηλιά τους στη Δίκτη της Κρήτης και να μην ενοχλήσουν ποτέ πια τον Φινέα. Τότε οι δυο Αργοναύτες έστριψαν και γύρισαν στο πλοίο τους. Γι' αυτό και τα νησιά αποκαλούνται Στροφάδες αντί για Πλωτά, όπως μέχρι τότε.

Εκεί, στις Στροφάδες, τις βρήκαμε εμείς πάντως να κρώζουν ακόμη, αόρατες το βράδυ πάνω από τη θάλασσα, με το λιόγερμα, κι όλη τη νύχτα, γύρω από το σκάφος μας, φωνή αόρατου πετούμενου, που αργότερα ανακαλύψαμε την αρχαία προέλευσή του, μεταμορφωμένες σε σύγχρονο νυχτοπούλι.

Εκεί, απέναντι από το καστρομονάστηρο του 13ου αιώνα, που “ιδρύθηκε από τον Αυτοκράτορα της Νίκαιας Θεόδωρο Α’ Λάσκαρι, η Ιερά Μονή Στροφάδων, σε εκπλήρωση επιθυμίας της κόρης του Ειρήνης (σ.σ. η οποία βρήκε καταφύγιο εκεί με τον στόλο της από μια μεγάλη καταιγίδα) .Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Η' Παλαιολόγος ανακαίνισε το μοναστήρι γύρω στο 1440.

Το καθολικό της μονής, δηλ. ο κεντρικός ναός, ο της Θείας Μεταμορφώσεως, βρίσκεται μέσα στον πύργο της μονής, πράγμα μοναδικό, τουλάχιστον σε Ορθόδοξο μοναστήρι.

Το 1530 (ή ίσως το 1538), το μοναστήρι δέχεται επίθεση Σαρακηνών, οπότε σφαγιάζονται οι Πατέρες της Μονής. Το μοναστήρι μετά από αυτή τη συμφορά σιγά – σιγά αρχίζει να αναζωογονείται και επανδρώνεται ξανά.

Το 1568, σε ένα ιστορικό γεγονός για τη μονή, ο Ζακυνθινός κόντες Δραγανίγος Σιγούρος εκάρη μοναχός «της των Στροφάδων Μονής» παίρνοντας το όνομα Δανιήλ και αργότερα -όταν χειροτονήθηκε αρχιεπίσκοπος- Διονύσιος. Το 1570 έγινε ηγούμενος της μονής. Εκοιμήθη το 1622 και τάφηκε στο μοναστήρι. Το λείψανο του Αγίου έμεινε στα Στροφάδια μέχρι την 19η Αυγούστου του 1717, χρονιά κατά την οποία γίνεται μεγάλη επίθεση των Αγαρηνών, οι οποίοι σκότωσαν και αιχμαλώτισαν τους μοναχούς. Μόνο δύο κρύφτηκαν και γλύτωσαν, οπότε πήραν το Λείψανο του Αγίου και το έφεραν στη Ζάκυνθο.” (πηγή: Ελληνικά Κάστρα).

Σε αυτό το αρχαίο μοναστήρι το 2011, που το επισκεφτήκαμε, κατοικούσε ένας τελευταίος ογδονταπεντάχρονος μισότυφλος καλόγερος, που πέρναγε εκεί με τα ζωντανά του τους ατέλειωτους άγριους χειμώνες του Ιονίου, μαζί με έναν ευγενέστατο νεαρό φύλακα του Θαλάσσιου πάρκου Ζακύνθου, σε ένα σπιτάκι παρά έξω, που άλλαζε βάρδια κάθε μήνα, που μας ξενάγησε στο νησί.

Το μοναστήρι, πληγωμένο ήδη από τον μεγάλο σεισμό του '53 κι έπειτα από τον σεισμό του 1997, χτυπήθηκε και πάλι από τον χτεσινό σεισμό που έγινε δίπλα του. Το 2011, ο είκοσι πέντε  μέτρων πύργος του, στηριγμένος με τσέρκια και συρματόσχοινα, ήταν ήδη μη επισκέψιμος και κλειστός. Εδώ και χρόνια η μητρόπολη Ζακύνθου και η Εφορεία Βυζαντινών αρχαιοτήτων ζητούσαν πιστώσεις για να προχωρήσουν στην αναπαλαίωση, συντήρηση και στερέωση του μοναδικού μνημείου, που δεν ήρθαν έγκαιρα. "Εφτά αιώνες περίμενε", θα σκέφτηκαν οι αρμόδιοι, οι Δημαρχαίοι, οι Υπουργοί κι οι Περιφερειάρχες, "ας περιμένει λίγο ακόμη. Έχουμε άλλα να προσέξουμε, πολύ σοβαρά, στο πλούσιο από τον τουρισμό νησί, ποιος το βλέπει κιόλας".

Οι πρώτες εικόνες μετά τον χτεσινό σεισμό είναι πολύ ανησυχητικές για το μοναδικό αυτό μνημείο, καθώς φαίνεται ότι μάλλον μέρος του πύργου κατέρρευσε.

Ας ελπίσουμε να μην είναι ανεπανόρθωτο. Ένα έθνος που περηφανεύεται για την ιστορία του κι αδυνατεί κι αρνείται να την προστατεύσει διαπράττει την μέγιστη ύβρι. Κι οι Άρπυιες φωλιάζουν ακόμη στις Στροφάδες.

Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος

Δείτε ακόμη: .Στροφάδες,
ένα πολύ ωραίο και τεκμηριωμένο ντοκυμαντέρ από το ψηφιοποιημένο αρχείο της ΕΡΤ, το 1990, πριν τον σεισμό του '97, που φαίνεται το μοναστήρι σε πολύ καλή κατάσταση.

(φωτογραφίες από την τελευταία επίσκεψη, 2011)