"Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του και τη σκούφια την ψηλή του, μ' όλα τα φτερά..."
Αυτό που σήμερα μας φαίνεται γελοίο δεν ήταν τέτοιο όταν δημιουργήθηκε. Αντίθετα, ενέπνευσε μερικούς από τους σημαντικότερους πνευματικούς ανθρώπους και πολιτικούς της εποχής.
"Το φιλελεύθερο κράτος είναι μια μάσκα πίσω από την οποία δεν υπάρχει πρόσωπο, είναι μια σκαλωσιά που πίσω της δεν βρίσκεται κανένα κτήριο.....
Αυτό που σήμερα μας φαίνεται γελοίο δεν ήταν τέτοιο όταν δημιουργήθηκε. Αντίθετα, ενέπνευσε μερικούς από τους σημαντικότερους πνευματικούς ανθρώπους και πολιτικούς της εποχής.
"Το φιλελεύθερο κράτος είναι μια μάσκα πίσω από την οποία δεν υπάρχει πρόσωπο, είναι μια σκαλωσιά που πίσω της δεν βρίσκεται κανένα κτήριο.....
Η αλήθεια είναι ότι οι άνθρωποι κουράστηκαν απ’ την ελευθερία....
Η δημοκρατία είναι όμορφη στη θεωρία. Στην πράξη είναι μια πλάνη."
Ο φασισμός δεν γεννήθηκε στην Γερμανία το '30 αλλά στην Ιταλία στη δεκαετία του 1910 και πιο νωρίς. Πατέρας του ο Μπενίτο Μουσολίνι, μέλος του σοσιαλιστικού κόμματος και ειρηνιστής, έβαλε τα τάγματα των μελανοχιτώνων του, που χρησιμοποιούσαν ως σύμβολο το fascio, (φάσκες), ένα ρωμαϊκό ραβδί με τσεκούρι, να καταπνίξουν τις εργατικές απεργίες και διαδηλώσεις τις οποίες φτιάχτηκαν αρχικά για να περιφρουρήσουν. Σταδιακά διαμόρφωσε μια ιδεολογία με ειδικά χαρακτηριστικά, με επιλεκτικές ρίζες από διάφορους ιδεολογικούς χώρους, που στη συνέχεια τους κατεδίωξε: σοσιαλιστικές, αντιθρησκευτικές, αντικληρικαλιστικές, αντικαπιταλιστικές και αντιφιλελεύθερες και, κυρίως, εθνικιστικές και συντεχνιακές, με εμμονή στα σύνορα, την επέκτασή τους και τον γεωγραφικό χώρο απέναντι στο εμπόριο και στις ανταλλαγές των φιλελευθέρων.
Διοίκησε την Ιταλία για περίπου 25 χρόνια, πριν μπει στον Παγκόσμιο Πόλεμο, αφού κατέλαβε την εξουσία με την ανοχή της ελίτ της στην αρχή, με τη στήριξη και των φιλελευθέρων στην αρχή (!). Ενέπνευσε ενδιαφέρον και θαυμασμό σε πολλές προσωπικότητες της εποχής, που δεν διείδαν περί τίνος επρόκειτο. Ανάμεσά τους ο Έζρα Πάουντ, ο Καζαντζάκης, ο Μπέρναρ Σω, ο ίδιος ο Γουίνστον Τσόρτσιλ, ακόμη και ο διεθνής και αμερικανικός Δημοκρατικός τύπος, ο Λόυντ Τζορτζ, ο Ρούσβελτ, μέχρι και τις παραμονές του πολέμου σχεδόν.
Αξίζει να διαβαστεί το σύνολο του λήμματος της Γουίκι, είναι συνοπτικό και διδακτικό, μέρες που είναι και πράγματα που συμβαίνουνε, ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού: πύραυλοι, συνοριακές διαφορές και επεκτάσεις, προστατευτισμός, εμπορικοί πόλεμοι, γενικευμένη δυσαρέσκεια ορισμένων στρωμάτων και σε μερικές χώρες ανεύθυνες ελίτ, συντεχνιασμός, ένα βαθύ κίνημα αμφισβήτησης της ωφελιμότητας της φιλελεύθερης αστικής δημοκρατίας και των απρόσωπων θεσμών της, των ανοιχτών συνόρων, του εμπορίου, των Διεθνών Οργανισμών και συμφωνιών, της ενοποίησης της Ευρώπης.
Αντιγράφω μερικά αποσπάσματα:
" Ο πατέρας του, Αλεσσάντρο, ήταν σιδηρουργός και ανήκε στον σοσιαλιστικό συνδικαλιστικό χώρο. Η μητέρα του, Ρόζα Μαλτόνι, ήταν δασκάλα. Έλαβε το όνομα Μπενίτο (υποκοριστικό του ονόματος Βενέδικτος), λόγω του θαυμασμού του πατέρα του προς τον σοσιαλιστή πρόεδρο του Μεξικού Μπενίτο Χουάρες."
Ο φασισμός δεν γεννήθηκε στην Γερμανία το '30 αλλά στην Ιταλία στη δεκαετία του 1910 και πιο νωρίς. Πατέρας του ο Μπενίτο Μουσολίνι, μέλος του σοσιαλιστικού κόμματος και ειρηνιστής, έβαλε τα τάγματα των μελανοχιτώνων του, που χρησιμοποιούσαν ως σύμβολο το fascio, (φάσκες), ένα ρωμαϊκό ραβδί με τσεκούρι, να καταπνίξουν τις εργατικές απεργίες και διαδηλώσεις τις οποίες φτιάχτηκαν αρχικά για να περιφρουρήσουν. Σταδιακά διαμόρφωσε μια ιδεολογία με ειδικά χαρακτηριστικά, με επιλεκτικές ρίζες από διάφορους ιδεολογικούς χώρους, που στη συνέχεια τους κατεδίωξε: σοσιαλιστικές, αντιθρησκευτικές, αντικληρικαλιστικές, αντικαπιταλιστικές και αντιφιλελεύθερες και, κυρίως, εθνικιστικές και συντεχνιακές, με εμμονή στα σύνορα, την επέκτασή τους και τον γεωγραφικό χώρο απέναντι στο εμπόριο και στις ανταλλαγές των φιλελευθέρων.
Διοίκησε την Ιταλία για περίπου 25 χρόνια, πριν μπει στον Παγκόσμιο Πόλεμο, αφού κατέλαβε την εξουσία με την ανοχή της ελίτ της στην αρχή, με τη στήριξη και των φιλελευθέρων στην αρχή (!). Ενέπνευσε ενδιαφέρον και θαυμασμό σε πολλές προσωπικότητες της εποχής, που δεν διείδαν περί τίνος επρόκειτο. Ανάμεσά τους ο Έζρα Πάουντ, ο Καζαντζάκης, ο Μπέρναρ Σω, ο ίδιος ο Γουίνστον Τσόρτσιλ, ακόμη και ο διεθνής και αμερικανικός Δημοκρατικός τύπος, ο Λόυντ Τζορτζ, ο Ρούσβελτ, μέχρι και τις παραμονές του πολέμου σχεδόν.
Αξίζει να διαβαστεί το σύνολο του λήμματος της Γουίκι, είναι συνοπτικό και διδακτικό, μέρες που είναι και πράγματα που συμβαίνουνε, ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού: πύραυλοι, συνοριακές διαφορές και επεκτάσεις, προστατευτισμός, εμπορικοί πόλεμοι, γενικευμένη δυσαρέσκεια ορισμένων στρωμάτων και σε μερικές χώρες ανεύθυνες ελίτ, συντεχνιασμός, ένα βαθύ κίνημα αμφισβήτησης της ωφελιμότητας της φιλελεύθερης αστικής δημοκρατίας και των απρόσωπων θεσμών της, των ανοιχτών συνόρων, του εμπορίου, των Διεθνών Οργανισμών και συμφωνιών, της ενοποίησης της Ευρώπης.
Αντιγράφω μερικά αποσπάσματα:
" Ο πατέρας του, Αλεσσάντρο, ήταν σιδηρουργός και ανήκε στον σοσιαλιστικό συνδικαλιστικό χώρο. Η μητέρα του, Ρόζα Μαλτόνι, ήταν δασκάλα. Έλαβε το όνομα Μπενίτο (υποκοριστικό του ονόματος Βενέδικτος), λόγω του θαυμασμού του πατέρα του προς τον σοσιαλιστή πρόεδρο του Μεξικού Μπενίτο Χουάρες."
"Στις αρχές του πολέμου της Ιταλίας κατά της Τουρκίας το 1911 βρίσκεται φυλακισμένος για αντιπολεμική δράση, εξ αιτίας των ειρηνιστικών του απόψεων. Με την αποφυλάκισή του διορίζεται αρχισυντάκτης της επίσημης εφημερίδας του ιταλικού σοσιαλιστικού κόμματος Avanti! (Εμπρός!) και μετακομίζει στο Μιλάνο. Τον καιρό εκείνο στις πολιτικές του απόψεις υποχωρεί η ριζοσπαστική φιλοσοφία του Καρλ Μαρξ και αρχίζει να κερδίζει έδαφος η φιλοσοφία του Φρειδερίκου Νίτσε, οι επαναστατικές πεποιθήσεις του Γάλλου ριζοσπάστη διανοητή Ωγκύστ Μπλανκί (Auguste Blanqui) και η συνδικαλιστική θεωρία του Ζωρζ Σορέλ (Georges Sorel).
Με την κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το σοσιαλιστικό κόμμα τάσσεται κατηγορηματικά κατά οποιασδήποτε επεκτατικής πολεμικής επιχείρησης από πλευράς του Ιταλικού Βασιλείου. Με αυτή τη γραμμή συντάσσεται και ο Μουσολίνι. Μερικούς μήνες αργότερα, όμως, αλλάζει άποψη και συμπαρατίθεται με ένα τμήμα των συνδικαλιστών του κόμματος που υποστήριζε την είσοδο της Ιταλίας στον πόλεμο. Αυτοί διαμόρφωσαν μια ομάδα αποκαλούμενη Φάσι Επαναστατικής Διεθνιστικής Δράσης (Fasci d'azione rivoluzionaria internazionalista) και εξέδωσαν ένα μανιφέστο στις 5 Οκτωβρίου 1914. Η εμμονή του στην υποστήριξη του επεμβατισμού οδηγεί στην αποπομπή του από τη θέση του αρχισυντάκτη της Avanti!.
Με την κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το σοσιαλιστικό κόμμα τάσσεται κατηγορηματικά κατά οποιασδήποτε επεκτατικής πολεμικής επιχείρησης από πλευράς του Ιταλικού Βασιλείου. Με αυτή τη γραμμή συντάσσεται και ο Μουσολίνι. Μερικούς μήνες αργότερα, όμως, αλλάζει άποψη και συμπαρατίθεται με ένα τμήμα των συνδικαλιστών του κόμματος που υποστήριζε την είσοδο της Ιταλίας στον πόλεμο. Αυτοί διαμόρφωσαν μια ομάδα αποκαλούμενη Φάσι Επαναστατικής Διεθνιστικής Δράσης (Fasci d'azione rivoluzionaria internazionalista) και εξέδωσαν ένα μανιφέστο στις 5 Οκτωβρίου 1914. Η εμμονή του στην υποστήριξη του επεμβατισμού οδηγεί στην αποπομπή του από τη θέση του αρχισυντάκτη της Avanti!.
(σ.σ. Πρόσφατα αποκαλύφθηκε ότι εργαζόταν την περίοδο της μεταστροφής του αυτής ως πράκτορας της Αγγλικής ΜΙ6, με περίπου αντίστοιχα 400 ευρώ τον μήνα, για την προσπάθεια εισόδου της Ιταλίας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ)
........................
........................
Στις 23 Φεβρουαρίου 1919 ιδρύει το κόμμα Fasci de Combattimento (Πυρήνες του Αγώνα), αλλά αποτυγχάνει να εισέλθει στο κοινοβούλιο. Η ομάδα του, κατά τη διάρκεια του μεγάλου απεργιακού κύματος του 1920 – 1921, δρα εναντίον των εργατών, οργανώνοντας εκστρατείες τιμωρίας. Έτσι κερδίζει τη συμπάθεια και τη στήριξη των βιομηχάνων. Το 1921 συμμετέχει στις εκλογές, κερδίζει 37 βουλευτικές έδρες και μετονομάζει το κόμμα του σε Partito Nazionale Fascista PNF (Εθνικό Φασιστικό Κόμμα). Η πολιτική θεώρηση του Μουσολίνι στηριζόταν στην υποτιθέμενη υπέρβαση των κατεστημένων πολιτικών οριοθετήσεων, της αριστεράς, της δεξιάς και του κέντρου, θέτοντας τον φασισμό πέρα και πάνω από αυτές. Επαγγελλόταν ριζοσπαστικές αλλαγές, χωρίς όμως ποτέ να παρουσιάζει επίσημο πρόγραμμα και τρόπους εφαρμογής τους. Γενικότερα, η πρακτική του είχε να κάνει με έντονο θεατρινισμό, οξεία ρητορεία, και τάσεις υπερβολής και εντυπωσιασμού. Η είσοδός του στο ιταλικό κοινοβούλιο σήμανε την αρχή του τέλους για τον εύθραυστο ιταλικό κοινοβουλευτισμό. Σε μία επιδεικτική κίνηση υπέρβασης των πολιτικών ορίων, παρέταξε τους βουλευτές του τοξοειδώς στα τελευταία έδρανα."
..........................
..........................
"Ο Μουσολίνι αποκρυσταλλώνοντας τη νέα φασιστική θεωρία του στάθηκε εχθρικός προς τον μαρξισμό, τον φιλελευθερισμό και τον συντηρητισμό, δανειζόμενος, όμως, έννοιες και πρακτικές και από τις τρεις ιδεολογίες. Ο φασισμός απέρριπτε τις αρχές της ταξικής πάλης και του διεθνισμού των εργαζομένων ως απειλές κατά της εθνικής ενότητας, και ταυτόχρονα εκμεταλλεύθηκε συχνά τις διαμαρτυρίες ενάντια στους κεφαλαιοκράτες και τους μεγαλοκτηματίες δημιουργώντας από αυτές θεωρίες συνωμοσίας. Απέρριπτε τα φιλελεύθερα δόγματα της προσωπικής ελευθερίας και των ατομικών δικαιωμάτων, του πολιτικού πλουραλισμού και της αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης, όμως, υποστήριζε την ευρεία συμμετοχή στην πολιτική και μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα κοινοβουλευτικά κανάλια ως κινητήριους μοχλούς ενίσχυσης της δυναμικής του.
Επιπλέον χρησιμοποιήθηκε από τη μεγαλοαστική και τη μέση οικονομική τάξη ως μέσο ανάσχεσης της επαναστατικής και συνδικαλιστικής δράσης των χαμηλόμισθων εργατών. Εκμεταλλευόμενος τις αδυναμίες της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και υποσχόμενος στους βιομηχάνους εισαγόμενες επενδύσεις και στρατιωτικά προγράμματα, ανέλαβε τον κρατικό έλεγχο της οικονομίας προκειμένου να μειώσει την κοινωνική τριβή.
Σαν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της φασιστικής διακυβέρνησης αναδείχθηκαν οι διαχωρισμοί και η δίωξη ή άρνηση της ισότητας για συγκεκριμένα τμήματα της κοινωνίας, επί τη βάσει επιφανειακών ιδιοτήτων ή συστημάτων πεποιθήσεων.
Μια φασιστική κυβέρνηση έχει πάντα μια κατηγορία πολιτών που θεωρείται ανώτερη και χρηστή εν αντιθέσει προς την άλλη, αυτή των παριών του συστήματος, που διαχωρίζονται κατά τις ανάγκες της εξουσίας με βάση τη φυλή, τη θρησκεία ή την προέλευση. Είναι δυνατό ταυτόχρονα η περιούσια τάξη να απολαμβάνει τη δημοκρατία και παράλληλα η καταπιεσμένη τάξη να υφίσταται το φασιστικό κράτος.
Στην Ιταλία του Μουσολίνι το ρόλο των παριών είχαν αρχικά οι αριστεροί και δημοκρατικοί πολίτες. Τουλάχιστον αυτοί, που ανοικτά εξέφραζαν την αποδοκιμασία τους στο καθεστώς. Διώκονταν συστηματικά και τους αποδιδόταν ο ρόλος του εσωτερικού εχθρού ή του αποδιοπομπαίου τράγου για κάθε αποτυχία που δεν έπρεπε να χρεωθεί στην ανικανότητα του καθεστώτος.
Αργότερα, ως απότοκο της συμμαχίας με τη ναζιστική Γερμανία, στους παρίες και τους εχθρούς περιελήφθησαν και οι Ιουδαίοι στο θρήσκευμα πολίτες. Η γιγαντιαία προπαγανδιστική εκστρατεία των ναζιστών εναντίον των Εβραίων μεταφυτεύθηκε και στην Ιταλία.
Είναι πάντως χαρακτηριστικό το γεγονός της πλάνης μέρους του πνευματικού και πολιτικού κόσμου, που έτεινε να βλέπει τον Μουσολίνι σαν χαρισματικό οραματιστή πολιτικό. Η ρητορεία του για την υπέρβαση των παλαιών πολιτικών και η επαγγελία του για ένα νέο σύστημα αξιών έδειχνε να πείθει μέρος της ιντελιγκέντσιας. Από τον Γκαμπριέλε Ντ’ Ανούντσιο, τον Ουίνστον Τσώρτσιλ έως και τον Έλληνα κορυφαίο λογοτέχνη Νίκο Καζαντζάκη εκφράζεται θαυμασμός προς το πρόσωπο του Μουσολίνι. Ο Καζαντζάκης μάλιστα σε μια επιστολή προς τη σύζυγό του Γαλάτεια αναφέρει: «Ανυπομονώ να δω πού βρίσκεται τόρα η Ιταλία, τί πνεματικά ρέματα, τί ανησυχίες, τί προσπάθειες στην τέχνη και στη σκέψη. Ένα κανείς διακρίνει: την κυριαρχία του φασισμού. Και φασισμός είναι ένα μεγάλο κοινωνικό (όχι μονάχα πολιτικό) ρέμα που παρασύρει την νεολαία όλης της Ιταλίας. Όπως είναι ο μπολσεβικισμός ένα σύνθημα πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό, πνεματικό κλπ. όμοια κι ο Φασισμός. Νέοι από 15 χρονών γυρίζουν τους δρόμους με τα μάβρα τους πουκάμισα, μάβρους σκούφους, σε διαρκή επιστράτεψη. Περιοδικά τέχνης πλήθος εκδίδονται με φασιστικό ιδανικό. Ίσως αφτό να μελετήσω είναι το κλειδί της σύχρονης πνεματικής Ιταλίας. Μπολσεβικισμός και φασισμός είναι οι δυο σύχρονοι πόλοι που περιστρέφεται η Εβρώπη. Ο Μουσολίνι είναι ίσως πολύ μεγαλήτερος απ' ό,τι ωστόρα συνηθίσαμε να θαρούμε. Πάντως αργότερα θα μπορέσω να κρίνω° τόρα Σου γράφω απλώς την πρώτη μου εντύπωση.»
Στις 26 Σεπτεμβρίου 1936, ο Τσώρτσιλ χαρακτήριζε τον Μουσολίνι ως μεγάλο άνδρα και σώφρονα ηγέτη. Στις 10 Οκτωβρίου 1937 έγραφε σε άρθρο του στην εφημερίδα News of the World ότι θα ήταν απερισκεψία να υποτιμήσει η Αγγλία τον παγκόσμιο ρόλο του Μουσολίνι. Ο Άγγλος πολιτικός Λόιντ Τζώρτζ, ο Μπέρναρντ Σω, ο Αμερικανός πρόεδρος Ρούσβελτ συγκαταλέγοντο μεταξύ των θαυμαστών του."
Επιπλέον χρησιμοποιήθηκε από τη μεγαλοαστική και τη μέση οικονομική τάξη ως μέσο ανάσχεσης της επαναστατικής και συνδικαλιστικής δράσης των χαμηλόμισθων εργατών. Εκμεταλλευόμενος τις αδυναμίες της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και υποσχόμενος στους βιομηχάνους εισαγόμενες επενδύσεις και στρατιωτικά προγράμματα, ανέλαβε τον κρατικό έλεγχο της οικονομίας προκειμένου να μειώσει την κοινωνική τριβή.
Σαν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της φασιστικής διακυβέρνησης αναδείχθηκαν οι διαχωρισμοί και η δίωξη ή άρνηση της ισότητας για συγκεκριμένα τμήματα της κοινωνίας, επί τη βάσει επιφανειακών ιδιοτήτων ή συστημάτων πεποιθήσεων.
Μια φασιστική κυβέρνηση έχει πάντα μια κατηγορία πολιτών που θεωρείται ανώτερη και χρηστή εν αντιθέσει προς την άλλη, αυτή των παριών του συστήματος, που διαχωρίζονται κατά τις ανάγκες της εξουσίας με βάση τη φυλή, τη θρησκεία ή την προέλευση. Είναι δυνατό ταυτόχρονα η περιούσια τάξη να απολαμβάνει τη δημοκρατία και παράλληλα η καταπιεσμένη τάξη να υφίσταται το φασιστικό κράτος.
Στην Ιταλία του Μουσολίνι το ρόλο των παριών είχαν αρχικά οι αριστεροί και δημοκρατικοί πολίτες. Τουλάχιστον αυτοί, που ανοικτά εξέφραζαν την αποδοκιμασία τους στο καθεστώς. Διώκονταν συστηματικά και τους αποδιδόταν ο ρόλος του εσωτερικού εχθρού ή του αποδιοπομπαίου τράγου για κάθε αποτυχία που δεν έπρεπε να χρεωθεί στην ανικανότητα του καθεστώτος.
Αργότερα, ως απότοκο της συμμαχίας με τη ναζιστική Γερμανία, στους παρίες και τους εχθρούς περιελήφθησαν και οι Ιουδαίοι στο θρήσκευμα πολίτες. Η γιγαντιαία προπαγανδιστική εκστρατεία των ναζιστών εναντίον των Εβραίων μεταφυτεύθηκε και στην Ιταλία.
Είναι πάντως χαρακτηριστικό το γεγονός της πλάνης μέρους του πνευματικού και πολιτικού κόσμου, που έτεινε να βλέπει τον Μουσολίνι σαν χαρισματικό οραματιστή πολιτικό. Η ρητορεία του για την υπέρβαση των παλαιών πολιτικών και η επαγγελία του για ένα νέο σύστημα αξιών έδειχνε να πείθει μέρος της ιντελιγκέντσιας. Από τον Γκαμπριέλε Ντ’ Ανούντσιο, τον Ουίνστον Τσώρτσιλ έως και τον Έλληνα κορυφαίο λογοτέχνη Νίκο Καζαντζάκη εκφράζεται θαυμασμός προς το πρόσωπο του Μουσολίνι. Ο Καζαντζάκης μάλιστα σε μια επιστολή προς τη σύζυγό του Γαλάτεια αναφέρει: «Ανυπομονώ να δω πού βρίσκεται τόρα η Ιταλία, τί πνεματικά ρέματα, τί ανησυχίες, τί προσπάθειες στην τέχνη και στη σκέψη. Ένα κανείς διακρίνει: την κυριαρχία του φασισμού. Και φασισμός είναι ένα μεγάλο κοινωνικό (όχι μονάχα πολιτικό) ρέμα που παρασύρει την νεολαία όλης της Ιταλίας. Όπως είναι ο μπολσεβικισμός ένα σύνθημα πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό, πνεματικό κλπ. όμοια κι ο Φασισμός. Νέοι από 15 χρονών γυρίζουν τους δρόμους με τα μάβρα τους πουκάμισα, μάβρους σκούφους, σε διαρκή επιστράτεψη. Περιοδικά τέχνης πλήθος εκδίδονται με φασιστικό ιδανικό. Ίσως αφτό να μελετήσω είναι το κλειδί της σύχρονης πνεματικής Ιταλίας. Μπολσεβικισμός και φασισμός είναι οι δυο σύχρονοι πόλοι που περιστρέφεται η Εβρώπη. Ο Μουσολίνι είναι ίσως πολύ μεγαλήτερος απ' ό,τι ωστόρα συνηθίσαμε να θαρούμε. Πάντως αργότερα θα μπορέσω να κρίνω° τόρα Σου γράφω απλώς την πρώτη μου εντύπωση.»
Στις 26 Σεπτεμβρίου 1936, ο Τσώρτσιλ χαρακτήριζε τον Μουσολίνι ως μεγάλο άνδρα και σώφρονα ηγέτη. Στις 10 Οκτωβρίου 1937 έγραφε σε άρθρο του στην εφημερίδα News of the World ότι θα ήταν απερισκεψία να υποτιμήσει η Αγγλία τον παγκόσμιο ρόλο του Μουσολίνι. Ο Άγγλος πολιτικός Λόιντ Τζώρτζ, ο Μπέρναρντ Σω, ο Αμερικανός πρόεδρος Ρούσβελτ συγκαταλέγοντο μεταξύ των θαυμαστών του."
Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος
No comments:
Post a Comment