Κι αν είχαμε ηττηθεί από την Ιταλία;

Η επιλογή του Μεταξά, παρά τη φιλογερμανική του ιστορία και την εγγύτερη θέση του στην ιδεολογία των ναζί, να φέρει την Ελλάδα στην πλευρά της Μεγάλης Βρετανίας ήταν σοφή.

Πολλά έχουν γραφεί για τους λόγους. Η αναγνώριση από τον ίδιο των παλαιών τραγικών λαθών του το '22, η πεποίθησή του ότι η θαλασσοκράτειρα αυτοκρατορία, η Μεγάλη Βρετανία, θα κέρδιζε και αυτόν τον πόλεμο, ενώ για τους Γερμανούς αυτό ήταν αδύνατο. Διότι η μόνη πιθανότητα να κερδίσουν θα ήταν να κυριαρχήσουν στον κόσμο συνολικά.

Το ότι δεν έχουμε τις απαντήσεις δεν σημαίνει ότι είναι άτοπο να θέτουμε τα ερωτήματα. Ούτε πως μικραίνει τον ηρωισμό και την αυτοθυσία των Ελλήνων που πολέμησαν και κέρδισαν μια σημαντική μάχη σε έναν ευρύτερο πόλεμο. Πόσο ήταν σημαντική όμως αυτή η πρόσκαιρη νίκη στη μάχη της Αλβανίας για τους ίδιους τους Έλληνες; τι συνέπειες είχε;

Μπορεί να αναρωτηθεί κανείς τι θα είχε κερδίσει ή χάσει η Ελλάδα εάν το ΟΧΙ της το '40 ήταν κάπως πιο προσχηματικό ή λιγότερο ηρωικό στην Αλβανία ;

Τι θα είχε συμβεί εάν η Ελλάδα είχε τελικά καταληφθεί με μικρότερη αντίσταση και λιγότερους νεκρούς, από τους Ιταλούς αντί, αναπόφευκτα, από τους Γερμανούς λίγο αργότερα; Εάν έφευγε μεγαλύτερο μέρος στρατού κι εξοπλισμού στη βόρεια Αφρική ανέπαφο να πολεμήσει εκεί με τους Συμμάχους ;

Θα ήταν ίδιες οι βαρβαρότητες στην Κατοχή από τους Ιταλούς μέχρι να τους αντικαταστήσουν οι Γερμανοί αργότερα; θα χάνονταν ομοίως όλοι οι Εβραίοι; θα ήταν ίδια η Αντίσταση; Θα γινόταν με τον ίδιο τρόπο και ένταση ο Εμφύλιος; μεγαλύτερη; μικρότερη;

Τι επίπτωση θα είχε στην εξέλιξη την ίδια του μεγάλου πολέμου; θα άλλαζε σε κάτι η έκβασή του;

Ποιες θα ήταν οι ισορροπίες εντός του Άξονα στη συνέχεια και τι επιπτώσεις θα είχαν; 

Θα έμπαιναν νωρίτερα οι Αμερικάνοι ή αργότερα στον πόλεμο, αν οι Σοβιετικοί υποχωρούσαν περισσότερο;

Θα κέρδιζε τέλος η Ελλάδα τα Δωδεκάνησα, τη μόνη ουσιαστική εδαφική ανταπόδοση του ότι πολέμησε με τους νικητές, αν είχε πολεμήσει μεν, ηττηθεί δε νωρίτερα από τους Ιταλούς στην Αλβανία και είχε συνεχίσει τον πόλεμο με την εξόριστη κυβέρνηση στα άλλα μέτωπα;

Πιθανόν να μην άλλαζαν πολλά στη μεγάλη εικόνα, ίσως πάλι κάποια να είχαν διαφορετικά εξελιχθεί. Κάποιες ζωές θα είχαν πάρει άλλους δρόμους, κάποιοι θα είχαν ενδεχόμενα επιβιώσει. Κάποιοι άλλοι, ή οι ίδιοι, αλλού θα είχαν πάλι χαθεί. Άλλο κουβάρι θα είχε υφάνει η ιστορία. Πιο ματωμένο; Πιο ήπιο; Ποιος ξέρει;

Μειώνουν αυτές οι σκέψεις την τιμή που οφείλουμε σε όσους έκαναν το καθήκον τους; Ούτε στο ελάχιστο! Όποιες και να είναι οι απαντήσεις κι οι υποθέσεις, μπορούν να το φωτίσουν μόνο περισσότερο, ως τραγικότερο και γι' αυτό ενδοξότερο, αν ιδωθεί στην αβεβαιότητα της ιστορικής του στιγμής.

Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος

  Φωτογραφία: του Λάζαρου Ακερμανίδη (αρχείο Αλέξανδρου Ακερμανίδη)