Έθνος μετέωρον

 

Οι φορτισμένες συζητήσεις στα social media γύρω από μια αδιάφορη διαδικασία για ένα αδιάφορο πρόσωπο το οποίο απεβίωσε, τον θάνατο και την ταφή του τελευταίου βασιλιά του Ελληνικού κράτους, που βασίλεψε για λίγο πριν μισό αιώνα, υπό την άτυπη κηδεμονία και καθοδήγηση της μητέρας του, βυσσοδόμησε άτσαλα κατά της Δημοκρατίας οδηγώντας στη χούντα, την οποία εξίσου άτσαλα προσπάθησε να ανατρέψει για να αναλάβει ο ίδιος, και συνέχισε να εμπλέκεται σε μεγάλες σε σχέση με το μέγεθός του συνωμοσίες εναντίον του εκλεγμένου Πρωθυπουργού και του Συντάγματος ακόμη πιο άτσαλα και μετά τη μεταπολίτευση, που οριστικά τελείωσε με τον θεσμό που εκπροσωπούσε και τον οίκο που τον καταλάμβανε, η συναισθηματική ένταση και ο διχασμός που έχουν οι συζητήσεις αυτές για ένα ελάχιστης σημασίας γεγονός για τη ζωή των ανθρώπων, για τον τρόπο και τελετουργικό της ταφής του νεκρού, επιβεβαιώνουν ένα πράγμα.

Πόσο τοξικά διχαστική υπήρξε και είναι ακόμη για το σύγχρονο Ελληνικό κράτος η μοναρχία σε όλη τη διάρκεια ύπαρξής της. Αφού ακόμη και για αυτό το ελάχιστο διχάζει. Πόσο αντίθετη στη φύση των Ρωμιών, πόσο λίγο Συνταγματική ήταν και πόσο βαθιά παρεμβατική στην πολιτική. Απ' τη δολοφονία του Καποδίστρια απ' τους Μανιάτες φεουδάρχες (και όχι μόνο), που ονειρεύονταν ένα κράτος όπου αυτοί θα ήταν οι ευγενείς του, την εκδίωξη του Όθωνα, ως τον Εθνικό Διχασμό και την εθνική καταστροφή που προκάλεσε ο Κωνσταντίνος ο Α', ως την πολιτική εκτροπή που χρεώνεται στον τελευταίο βασιλιά, Κωνσταντίνο τον Β' (και τη μητέρα του), ο οποίος ως δημόσιο πρόσωπο έμοιαζε αρκετά στον ομώνυμο πρόγονό του.

Ο διχασμός αυτός έχει κοινωνικό και ιστορικό βάθος. Η σύγχρονη ελληνική ιστορία, τα δράματα και οι ρήξεις της δεν είναι κατανοητά εάν ειδωθούν ως σύγκρουση αριστεράς / δεξιάς ή φιλελευθέρων / συντηρητικών. Όπως αυτές οι τάσεις μετά τη Γαλλική και την Αμερικανική επανάσταση εκφράστηκαν στις δυτικές κοινωνίες. Οι δυο αυτές επαναστάσεις υπήρξαν τομές στη δημιουργία του σύγχρονου κόσμου, διότι σηματοδότησαν το τέλος του φεουδαρχικού κόσμου, της κληρονομικότητας, παράλληλα με την άνοιξη του καπιταλισμού, των αστικών κινημάτων, της εργατικής και τελικά της απέραντης μεσαίας τάξης και κυρίως του κράτους δικαίου ως σημείο συναίνεσης όλων. Το κράτος, δηλαδή, όπου όλοι γεννιούνται και παραμένουν ίσοι απέναντι στον νόμο (δίκαιο ή άδικο) και όπου τα αξιώματα εξουσίας δεν κληρονομούνται, ούτε αποδίδονται ελέω Θεού. Όπου υπάρχουν ευκαιρίες λιγότερο ή περισσότερο για όλους.

Στην πραγματικότητα ο νεωτερισμός αυτός, που βρίσκεται πίσω από την έκρηξη παραγωγικότητας και πλούτου των δυο τελευταίων αιώνων, παρέμεινε ένα μετέωρο ζητούμενο στο νεώτερο Ελληνικό κράτος. Κάτω από αυτό το φως ερμηνεύονται πιο κατανοητά οι συγκρούσεις, οι πολιτικές αντιθέσεις, τα κόμματα, οι εμφύλιοι, οι ρήξεις, ήδη κατά τη διάρκεια της Εθνεγερσίας του '21, και όλες όσες ακολούθησαν. Οι οποίες ανακύπτουν πάνω σε αυτό το χαλαρό υπόστρωμα αβαθούς θεμελίωσης της νεωτερικότητας στην Ελλάδα.

Πίσω από κάθε τι που συνέβη στο Ρωμέϊκο απ' τη νέα εθνική του συγκρότηση έως και τις μέρες μας κρύβεται η αντίθεση ανάμεσα στο δίκαιο των σογιών και το κράτος δικαίου. Ανάμεσα στη φεουδαρχία (όπως εκφράζεται σε κάθε ιστορική στιγμή αυτής της περιόδου, ακόμη και στην καπιταλιστική περίοδο όπου ποτέ οι επιχειρήσεις δεν αυτονομήθηκαν απ'τη φαμίλια ούτε βέβαια η πολιτική) και στη φιλελεύθερη αντίληψη του σύγχρονου κόσμου. Ακόμη μέσα μας αντιπαλεύει απ' τη μια πλευρά ένας Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης στην κακή εκδοχή κι ένας Κολοκοτρώνης στην καλύτερη, με έναν Καποδίστρια κι έναν Μαυροκορδάτο απ' την άλλη.

Σε αυτή τη διαρκή διαμάχη η νεωτερικότητα έβρισκε κάθε φορά νέους εκφραστές, απ' τον Καποδίστρια ως τον Τρικούπη, τον Βενιζέλο, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Οριζόντια στο νεωτερικό πολιτικό φάσμα δεξιάς / αριστεράς εμφανίζονταν κινήματα και προσωπικότητες, σε κάθε κόμμα, κάθε παράταξη, που προχωρούσαν τη χώρα κατά τι μπροστά. Και ο προεπαναστατικός κόσμος έβρισκε τους δικούς του εκφραστές που συντηρούσαν τις προνεωτερικές δομές επίσης οριζόντια σε κάθε πολιτικό χώρο.

Η Ελληνική Μοναρχία στάθηκε σταθερά και αμετακίνητα στο πλευρό των δεύτερων, άσκησε εξουσία υπέρ τους σε κάθε στιγμή, όπως και όπου μπορούσε, με συνταγματικά ενισχυμένες εξουσίες και, όπου δεν της έφταναν, ξεπερνώντας τις με συνωμοσίες και εκτροπές. Στήριξε τις απόψεις τους, προώθησε τα πρόσωπα που εξέφραζαν αυτόν τον προγενέστερο κόσμο, ο οποίος στην υπόλοιπη Δύση ηττήθηκε οριστικά τον 19ο αιώνα, παντού. Από την Ευρώπη ως τις Αμερικές, βόρεια και νότια, μεταθέτοντας την πολιτική και κοινωνική αντιπαράθεση σε νέα διακυβεύματα και προτάγματα, καλά ή λιγότερο καλά, δεν έχει σημασία για την διαπίστωση μας, όμως σύγχρονα, συμβατά με την εποχή.

Η φεουδαρχία και η κληρονομικότητα έδειξαν μια αξιοσημείωτη αντοχή στην Ελληνική κοινωνία, κατορθώνοντας να αφομοιώνουν στις δομές τους ακόμη και τον μύθο αυτών που τους αντιστάθηκαν. Είναι ιστορική ειρωνεία ότι παρήχθησαν πολιτικά σόγια από τον Ελευθέριο Βενιζέλο ή τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, για παράδειγμα.

Για όλα τούτα και ό,τι αυτά συνεπάγονταν, οπισθοδρόμηση, εθνικές ήττες, λειψή πορεία προς τον σύγχρονο κόσμο εντός μας, ικανό να αντιληφθεί τον κόσμο γύρω μας και τις οικονομικές γεωπολιτικές κοινωνικές προκλήσεις του σε στιβαρές βάσεις, είτε συντηρητικές είτε φιλελεύθερες, είτε αριστερές είτε δεξιές, η ελληνική μοναρχία και η φαμίλια που την κατέλαβε δεν κατόρθωσε ποτέ να είναι ενοποιητική και ουδέτερη. Ποτέ δεν εξέφρασε όλους τους πολίτες ενσωματώνοντας τις ιδεολογικές τάσεις και τα πολλά πρόσωπα της κοινωνίας που υποτίθεται καθρέφτιζαν, όπως κατόρθωσαν να κάνουν αρκετοί (όχι όλοι) από τους άλλους Ευρωπαίους συγγενείς τους που επιβίωσαν της αλλαγής εποχής. Γιατί η ίδια ήταν ένα διαρκές πολιτικό κόμμα, μια παράταξη, ήταν μέρος της αντίθεσης κι αντιπαράθεσης και όχι υπεράνω. Το δεύτερο θα προϋπόθετε ότι θα είχε η ίδια την ικανότητα και θέληση να εγκαταλείψει έγκαιρα τις πολιτικές φιλοδοξίες της και να αναλάβει τον ρόλο του εθνικού ενοποιητή, του συμφιλιωτή. Επιπροσθέτως του γεγονότος ότι αυτοτοποθετήθηκε ως πλήρες και διαρκές μέρος της πολιτικής αντιπαράθεσης, έπασχε από έλλειψη ενσυναίσθησης. Δηλαδή δεν είχε το στοιχείο εκείνο που πούλησαν επιτυχώς οι επιβιώσαντες ευγενείς των Βορείων Δημοκρατιών. Υπήρξε εν κατακλείδι βαθιά τοξική για την Ελλάδα..

Εύχομαι το τέλος του τελευταίου βασιλιά και η αδιαφορία με την οποία το τυλίγει η συντριπτική πλειοψηφία των νέων ανθρώπων, πέρα από μια ανθρώπινη περιέργεια για όσους δεν γνωρίζουν τα σχετικά ιστορικά γεγονότα αλλά τα διαισθάνονται και τo lifestyle ενδιαφέρον όσων ψυχαγωγούνται με τις περιπέτειες του Harry του Spare όπως παλιότερα της πριγκίπισσας του Μονακό, πέρα από την ανθρώπινη συμπάθεια για τους οικείους του αποβιώσαντος και την ευκαιρία ενδοσκόπησης για τη δική μας ζωή, που πάντα πυροδοτεί ένας επώνυμος θάνατος, έστω και ενός ξεχασμένου γαλαζοαίματου, αυτός ο σιωπηλός επιτάφιος, να είναι η αρχή του τέλους του εσωτερικού διχασμού μας, ανάμεσα στον σύγχρονο κόσμο και την προνεωτερική εποχή.

Γιώργος Γιαννούλης - Γιαννουλόπουλος