Monday, February 19, 2018

CALL ME BY YOUR NAME


Share/Bookmark
William Blake, The Blasphemer, ca. 1800. Tate Gallery.
Η γνωστή συζήτηση περί ονομάτων, ταυτοτήτων κι εδαφών άνοιξε πρόσφατα εκ νέου, αλλά με όρους παλαιούς και παρωχημένους. Η συζήτηση αυτή έχει ήδη γίνει. Η επιστημονική, τουτέστιν ιστορική και αρχαιολογική της διάσταση, συνοψίστηκε κατά τον καλύτερο τρόπο με το γράμμα που συνέταξε ο Stephen Miller, συνυπογράψαμε 332 ακαδημαϊκοί και επιστήμονες των συναφών κλάδων από όλο τον κόσμο, και απεστάλη στη δεύτερη εκδοχή του στον πρόεδρο των ΗΠΑ, Barack Obama, ήδη στις 22 Ιουνίου 2009 . Το γράμμα εκείνο προκάλεσε άμεσες αντιδράσεις, από τις οποίες η μόνη που διεκδίκησε κάποιες αρχές επιστημονικότητας ήταν εκείνη του Andreas Willi . Και βεβαίως οι ισχυρισμοί αυτοί απαντήθηκαν τεκμηριωμένα (Whose is Macedonia, Whose is Alexander?). Απόψεις υποστηρικτικές της συμπεριφοράς των γειτόνων αναπτύχθηκαν και αργότερα, κυρίως μέσω ανθρωπολογικών προσεγγίσεων. Η σαφέστερη από αυτές μάλιστα, οφειλόμενη στον Loring Dangforth, περιλήφθηκε και σε έργο αναφοράς για την αρχαία Μακεδονία (Α Companion to Ancient Macedonia, Willey – Blackwell 2010, pp. 572-598 ).

Οι προσεγγίσεις αυτές λίγο-πολύ εστιάζουν στο αν οι γείτονες έχουν το δικαίωμα να αυτοπροσδιορίζονται ως σύγχρονοι Μακεδόνες, ένα δικαίωμα που δεν τίθεται (ή δεν θα έπρεπε να τίθεται) ουσιαστικά υπό αμφισβήτηση από κανέναν εχέφρονα και σοβαρό ερευνητή (αλλά φυσικά δεν λείπουν και οι αλλόφρονες). Δεν απαντά όμως, καμιά από αυτές τις υποστηρικτικές θέσεις, στο αν το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού ενός λαού κατά το όνομα περιλαμβάνει και δικαίωμα «χάλκευσης» ή από άλλη σκοπιά «επανερμηνείας» του παρελθόντος και των ιστορικών και αρχαιολογικών πηγών. Ούτε θίγει καμιά τους, ωσάν να μην υφίσταται, το ζήτημα της χονδροειδούς κακοποίησης κάθε έννοιας ιστορικής μεθόδου και έρευνας που αποτελεί π.χ. η απόδοση σλαβικής εθνότητας και γλώσσας στον Φίλιππο και τον Αλέξανδρο.

Γιατί είναι ένα πράγμα να επιλέγει κανείς να ονοματίσει τον εαυτό του από τον τόπο που κατοικεί για πολλούς αιώνες (ή για λίγους: σκεφτείτε ότι η συντριπτική πλειονότητα των σημερινών κατοίκων της Μακεδονίας στην Ελλάδα, που θεωρούν τον εαυτό τους Μακεδόνα, δεν κατοικούν στον τόπο αυτό ούτε καν έναν αιώνα), και ένα εντελώς διαφορετικό πράγμα να κατασκευάζει μια ανύπαρκτη συνέχεια ταυτότητας, και μάλιστα με φορά από το παρόν προς το παρελθόν: επειδή εμείς κατοικούμε σε περιοχή της αρχαιότητας, όποιος κατοίκησε σε αυτήν είναι πρόγονός μας, κι επειδή εμείς είμαστε Σλάβοι, όλοι οι προηγούμενοι κάτοικοι αυτού του τόπου ήταν Σλάβοι. Γελοίο; Ναι, φυσικά, αλλά απολύτως επιτυχές σε φοβικούς, απομονωμένους, απαίδευτους λαούς, με λαϊκίστικες, μαφιόζικες ηγεσίες, των οποίων η μόνη έγνοια υπήρξε η διατήρηση της εξουσίας (μη σκέφτεστε μόνο τους γείτονες, κοιτάξτε πώς μεγαλώνει συν τω χρόνω και η δική μας καμπούρα).

Και φυσικά υπάρχει όλη η συζήτηση για τις εθνογενετικές διαδικασίες, τη διαχείριση και χειραγώγηση της μνήμης, και την εθνοστράτευση της ιστορικής και αρχαιολογικής έρευνας. Όταν δηλαδή ξεπερνάει εκείνη τη λεπτή αλλά καίρια γραμμή που χωρίζει την επιστημονική έρευνα από την πολιτική και εθνικιστική προπαγάνδα. Το έδαφος, η γονιδιακή ακολουθία (παλιά λέγαμε "το αίμα"), και η γλωσσική συνέχεια ή συνάφεια αναδεικνύονται σε βασικές συνιστώσες της ταυτότητας, με διαφορετική βαρύτητα το κάθε ένα ανά εποχή και περίσταση.

Παραδείγματος χάριν, ήδη από την αρχαιότητα, η εδαφική επέκταση της Μακεδονίας ως περιοχή κατοικίας των Μακεδόνων, εις βάρος των σταδιακά απωθούμενων Θρακών, ήταν μια γνωστή υπόθεση σε όλους. Στη μυθική περίοδο, που αποδίδει κατά τις σημερινές μας αντιλήψεις τα τέλη της Εποχής του Χαλκού και την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου, η Πιερία ήταν θρακική περιοχή. Ο Ορφέας άλλωστε κατάγεται από, και θάβεται στα Λείβηθρα, κοντά στο Δίον (σύμφωνα με όλες τις αρχαίες πηγές – μόνο ένας Ψευδο-Αριστοτέλης τον θέλει στο Παγγαίο). Και φαίνεται πως και για τον Θουκυδίδη (2.99, και αργότερα Στράβων 10.2.71) η εκδίωξη των Θρακών από την Πιερία δεν είναι και τόσο μακρινή ανάμνηση. Στο δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π.Χ. οι Μακεδόνες πήραν στον έλεγχό τους από τους Παίονες τα πεδινά εδάφη στα δυτικά του Αξιού. Ο Αλέξανδρος Α΄ ξεκίνησε την εκδίωξη των Θρακών από τη Χαλκιδική το 499-498 π.Χ., αν και η διαδικασία αυτή δεν ολοκληρώθηκε παρά με τις επιχειρήσεις του 455 και 451 π.Χ. Η ανατολικά του Στρυμώνα περιοχή προσαρτήθηκε στη Μακεδονία από τον Φίλιππο Β΄ μόλις λίγο πριν τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ., και όχι πια με εκδίωξη των Θρακών που ζούσαν εκεί, αλλά με υποταγή τους, όπως εξάλλου και των ελληνικών αποικιών της περιοχής. Την ίδια εποχή (355-354 π.Χ.) ο Φίλιππος θέτει υπό μακεδονική κυριαρχία και το μεγαλύτερο τμήμα της Παιονίας, που αντιστοιχεί στα νοτιότερα 2/3 της έκτασης της σημερινής διεκδικητικής γείτονος.

Το γαϊτανάκι της μετακίνησης ορίων και συνόρων, της αλλαγής ονομάτων και της δημιουργίας νέων οντοτήτων με παλιότερα ονόματα, συνεχίστηκε αδιάλειπτα από τη δημιουργία της ρωμαϊκής επαρχίας της Μακεδονίας, ως την ονοματοδοσία από τον Τίτο μιας από τις έξι συνιδρυτικές δημοκρατίες της Γιουγκοσλαβίας.

Το μόνο ερώτημα που χρειάζεται εντούτοις να θέσει και να επιχειρήσει να απαντήσει κανείς σήμερα είναι το “qui bono” – ποιος μπορεί να επωφελείται από τη συνεχιζόμενη μη διευθέτηση μιας από κοινού αποδεκτής λύσης για την ονομασία της γείτονος; Ποιος μπορεί να θεμελιώνει εξουσία σε ανιστόρητης σαθρότητας εδαφικά επιχειρήματα; Δεν είμαι οπαδός συνωμοσιολογικών θεωριών, ωστόσο η αδιαλλαξία που εκδηλώθηκε εναλλάξ ή ταυτοχρόνως και στις δυο πλευρές δεν είναι ούτε τυχαία, ούτε άδολη, ούτε επιστημονική. Είναι αυτή που και στις δυο κοινωνίες εκτρέφεται από τα πιο συντηρητικά στοιχεία τους, η επιβίωση των οποίων εντός ενός ταχύτατα μεταβαλλόμενου κόσμου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την επιτυχή διασπορά φόβου και ανασφάλειας και από τη συστηματική κατασκευή εχθρών. Και βρίσκει απήχηση στα φοβικά, απαίδευτα, παρηκμασμένα και σχεδόν λουμπενοποιημένα τμήματα αυτών των κοινωνιών, για τα οποία η αγκίστρωση σε μεγαλεία του παρελθόντος προσφέρει μια μοναδική αίσθηση σημασίας και αξιοπρέπειας, την ώρα που το σύνολο του παρελθόντος αξιακού συστήματος φαίνεται να καταρρέει και η απουσία οράματος-στόχου αποπροσανατολίζει.

Η ελλαδική εκκλησία, η οποία ενεπλάκη και αλληλοτρέφεται με τον κρατικό μηχανισμό, ανέπτυξε και διαχειρίστηκε ένα τεράστιο ψεύδος, μεγαλύτερο ακόμα κι από τον σλάβο-Αλέξανδρο. Το ψέμα -προσοχή, μην παρανοείτε- δεν συνίσταται στο αν είναι αγαθές ή άθλιες οι προθέσεις των γειτόνων. Όχι, το ψέμα συνίσταται στο ίδιο το γεγονός ότι δικαιούται η εκκλησία και η οπισθοδρομική πολιτική ελίτ που την χρησιμοποιεί και αφήνεται να χρησιμοποιηθεί από αυτήν, να αποφασίζει για ό,τι αφορά τη ζωή, την επιστήμη και τις ηθικές αρχές της κοινωνίας. Είναι το ίδιο ψέμα που εξοβελίζει τη βιολογία και την ιατρική για να αποφασίσει στη θέση τους τι επιτρέπεται στο σώμα και τι όχι. Το ίδιο που καταργεί την ψυχολογία και την ανθρωπολογία για να διατάξει τις επιτρεπόμενες και απαγορευμένες συμπεριφορές ανάμεσα στους ανθρώπους. Ένα ψέμα τρανταχτό και επικίνδυνο από την εποχή του Κοπέρνικου και του Γαλιλαίου, όταν ακόμα αμφισβητούσε το σχήμα της γης και τη θέση των πλανητών. Εκείνο το ψέμα που στην ουσία τη φέρνει σε σκληρή αντιπαράθεση με τον ορθό λόγο, τον εμπειρικό λόγο, την απόδειξη και την επαλήθευση. Διότι, αν χάσεις το μονοπώλιο της σαθρής σου αλήθειας, σε ποια εδάφη θα κυριαρχήσεις; πώς θα επιβάλλεις τη διαρκή σου εξουσία;

Στη γείτονα, που η στάση αυτή εκπροσωπούνταν κυρίως από μια συγκεκριμένη πολιτική ελίτ, όση επιρροή κι αν είχε, τα πράγματα φαίνεται να αλλάζουν. Σε μας όμως, που η συντήρηση είναι βαθύτερα οργανωμένη και περισσότερο σαπρή, οι αντιστάσεις είναι βιαιότερες. Και για να γίνω σαφέστερος, το πρόβλημά μου δεν είναι η εκκλησία, η οποία, αν εξαιρέσει κανείς την εγγενή υποκρισία του σκοπού της, κατά τα άλλα κάνει καλά τη δουλειά της. Το πρόβλημά μου είναι οι σιωπηλές ελίτ της δήθεν προοδευτικής αριστεράς και της δήθεν φιλελεύθερης δεξιάς, η κυβέρνηση και η αντιπολίτευση. Αποδεικνύονται τόσο λίγες, τόσο ιδιοτελείς, τόσο ανερυθρίαστα ψηφοθηρικές και προσκολλημένες στη διατήρηση ή την επανάκτηση της εξουσίας, ώστε δεν τους αξίζει καμιά άλλη ευκαιρία. Ιδιαζόντως ειδεχθείς είναι επιπλέον οι συνθήκες που περιλαμβάνουν τη Ρωσία αίφνης να κόπτεται για το «δίκιο μας», αλλά και τη μείζονα αντιπολίτευση να φοβάται πως αν το θέμα επιλυθεί -με οποιοδήποτε όνομα- η λύση εν τέλει θα πιστωθεί στα θετικά της διακυβέρνησης Σύριζα.

Κι επειδή δεν πιστεύω ότι η πρόοδος της ανθρώπινης κοινωνίας είναι κάποιου είδους απαρέγκλιτη νομοτέλεια, διαπιστώνω ότι, όσον αφορά την ελληνική τουλάχιστον, θα χρειαστεί ακόμα πολύς αγώνας για γνώση, ΘΑ ΧΡΕΙΑΣΤΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΑΠΟ ΜΑΣ ΚΑΙ ΠΙΟ ΑΝΟΙΧΤΑ ΝΑ ΤΑ ΒΑΛΟΥΜΕ ΜΕ ΤΟΝ ΛΑΪΚΙΣΜΟ, ΤΟΝ ΧΕΙΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΣΜΟ, ΤΟΝ ΝΕΟΣΚΟΤΑΔΙΣΜΟ, συχνά με κόστος προσωπικό, επαγγελματικό και κοινωνικό. Θα χρειαστεί να μάθουμε να συζητάμε και περί ονόματος και περί άλλων δαιμονίων με νηφαλιότητα, αυτοπεποίθηση και το βλέμμα στο μέλλον. Θα χρειαστεί να παλέψουμε σθεναρά για υψηλού επιπέδου παιδεία, διακόπτοντας τον κύκλο που τώρα μοιάζει φαύλος, αλλά αν δεν σπάσει αυτός, είναι μου φαίνεται μοιραίο να σπάσουμε οριστικά σαν κοινωνία.

Thursday, February 15, 2018

Γιατί να πολεμήσει κανείς για την Ευρώπη;


Share/Bookmark
Ένας Έλληνας θα πολεμούσε για το Διεθνές Δίκαιο στο πλευρό των Ουκρανών, στη χώρα των οποίων έχει εισβάλλει ο Πούτιν και έχει καταλάβει μέρος της, όπως ο Ερντογάν την Κύπρο;

Ούτε κατά διάνοια. Με δυσκολία υπομένει τις κυρώσεις κατά του Πούτιν που έπληξαν λίγο τα ζαρζαβατικά του ο πατριώτης νεοέλλην, που είναι υπέρ του Διεθνούς Δικαίου μόνο όταν αφορά τον ίδιο. . .

Ο μόνος λόγος που θα τον οδηγούσε να αποδεχτεί το κόστος και να ρισκάρει τη ζωή του θα ήταν να αισθανθεί την Ουκρανία λίγο πατρίδα του, ότι έχει συμφέροντα και δεσμούς με τη χώρα και τη ζωή της. Ότι έχει επενδύσει εκεί με τους φόρους του, στις υποδομές που του ανήκουν επίσης,  πως κινδυνεύουν άνθρωποι που θεωρεί συμπατριώτες του, Έλληνες και άλλοι Ευρωπαίοι που ζουν εκεί, ότι κινδυνεύουν επιχειρήσεις και συμφέροντά του, πως έχει λόγο στις αποφάσεις των Ουκρανών για τις πολιτικές τους και στους θεσμούς τους,  κι αυτοί στις δικές του.

Καταλαβαίνετε τώρα, υποθέτω, για ποιον λόγο  η μόνη περίπτωση να πειστεί ένας Γάλλος, ένας Φινλανδός, ένας Γερμανός , ένας Ισπανός να κινδυνέψει τη ζωή των παιδιών του και την οικονομία του στα Ελληνικά σύνορα, να πληρώσει το κόστος μιας κοινής αντιμετώπισης τρίτων, είναι να αισθανθεί την Ελλάδα και δική του πατρίδα, δική του υπόθεση. Μέρος της Ευρώπης, που την πληρώνει με τους φόρους του, στην οποία  έχει λόγο, συμφέροντα και δικαιώματα, όπως και οι Έλληνες στη δική του χώρα, και από τους οποίους περιμένει αναπόφευκτα το ίδιο.

Δεν είναι το όποιο Διεθνές Δίκαιο που θα τον πείσει, θα έπρεπε να το κάνει για κάθε γωνιά του κόσμου που παραβιάζεται, σαν παγκόσμιος αστυνόμος.  Είναι το κοινό Ευρωπαϊκό συμφέρον, οι κοινές Ευρωπαϊκές επενδύσεις και φόροι, οι κοινές εξουσίες και θεσμοί, ο κοινός στρατός, οι λοιποί  Ευρωπαίοι με κατοικία και συμφέροντα στην Ελλάδα, οι κοινοί θεσμοί, με δυο λόγια ο κοινός Ευρωπαϊκός πατριωτισμός.

Αυτό ακριβώς  στο οποίο οι κουτοπόνηροι συμπατριώτες υστερούν, με την τυχοδιωκτική, καχύποπτη  κι ασυνάρτητη αντίληψή τους,  εντός (από περιφέρεια σε περιφέρεια) κι εκτός του κράτους τους.

Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος




εικόνα: " Η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι", στις 5 Ιανουαρίου 1824.
(ελαιογραφία του Θ. Βρυζάκη, 1861)







Wednesday, February 14, 2018

Δεν είναι κάθε μέρα Ναυαρίνο


Share/Bookmark
Προτεραιότητες και (στενάχωρη) πραγματικότητα, Ελλάς - Τουρκία

Τουρκία:
ΑΕΠ (2017) 905 δισεκατομμύρια δολάρια, μέση ετήσια ανάπτυξη (2010- 2016) 6,7%,
Δημόσιο χρέος (2017) 26,5%, 
αμυντικές δαπάνες (2016) 1,72% του ΑΕΠ (World Bank indicator) δηλαδή 14,7 δις δολάρια, μειωμένο ως ποσοστό μετά από σειρά ετών όπου ήταν γύρω στο 2,5%, αλλά ουσιαστικά το ίδιο σε απόλυτες τιμές λόγω αύξησης του ΑΕΠ.

Εξαγωγές της πολεμικής βιομηχανίας της Τουρκίας το 2014, $1.6 δις δολάρια. 
Από τον Ιούλιο του 2002, εταίρος επιπέδου 3 στην παραγωγή του F-35 Joint Strike Fighter (JSF). Θαλάσσια ναυπηγική βιομηχανία: 4η στον κόσμο σε αριθμό ναυπήγησης πλοίων, μετά την Κίνα, Νότια Κορέα και Ιαπωνία. Η Turkish Aerospace Industries κατασκευάζει διάφορα μοντέλα αεροπλάνων, όπως τα F-16 Fighting Falcon για την Turkish Air Force, ενώ πρόσφατα εκτόξευσε κατασκοπευτικούς δορυφόρους ίδιας κατασκευής (Project Göktürk-1 και 2).

Πληθυσμός (2017) 73,7 εκατομμύρια ( 7,53% πάνω από 65 χρονών),
1,7 εκατομμύρια εκτός Τουρκίας,
ρυθμός αύξησης πληθυσμού 1,35%.

Ανεργία 10,3% ,
πληθυσμός κάτω από τα όρια της φτώχειας 3%.

Ελλάδα:
ΑΕΠ (2016) 194,6 δισεκατομμύρια δολάρια, συνολική ΜΕΙΩΣΗ ΑΕΠ (2008- 2016), από 356 δις δολ. σε 194 δις, όπου και σταθεροποιήθηκε, 
Δημόσιο χρέος (2016) 180%, 
αμυντικές δαπάνες (2016) 2,38% του ΑΕΠ δηλαδή 4,76 δις δολάρια. Κάπου το 1/3 της Τουρκικής δαπάνης, με 50% περίπου συγκριτικά μεγαλύτερη ποσοστιαία επιβάρυνση σε σχέση με το ΑΕΠ.

Για τα επιτεύγματα της Ελληνικής πολεμικής βιομηχανίας δεν χρειάζεται να αναφερθούν πολλά, ας μείνουμε στις αποτυχημένες εξαγωγές βλημάτων και στην Υπηρεσία Διαστήματος του Παππά. Όσο για τη ναυπηγική βιομηχανία της χώρας που διεκδικεί την κυριαρχία στις θάλασσες και στο Αιγαίο, αρκεί μια βόλτα στο Πέραμα για να καταλάβει κανείς γιατί ακόμη και οι Έλληνες εφοπλιστές χτίζουν τα καράβια τους στην Κορέα και στην Κίνα.

Πληθυσμός (2017) 11,2 εκατομμύρια ( 18% περίπου πάνω από 65 χρονών),
ρυθμός ΜΕΙΩΣΗΣ πληθυσμού Ελλάδας -1,01%,
4-5 εκατομμύρια η παγκόσμια ελληνική διασπορά εκτός Ελλάδας, 
Κύπριοι Έλληνες 700 χιλιάδες.

Ανεργία 23,6% (2016) , 
πληθυσμός που κινδυνεύει από αποκλεισμό λόγω φτώχειας (2016) 35,6%.

Απόσταση Ελληνικών νησιών από τις Τουρκικές ακτές 2-10 μίλια. Απόσταση Ελληνικών νησιών από τις Ελληνικές ακτές 100 – 200 μίλια περίπου.

Δεν θέλω να στεναχωρήσω τους φίλους τουρκοφάγους και πατριώτες, αλλά αυτή είναι η αντικειμενική πραγματικότητα.

Θα μπορούσε να είναι διαφορετική; Ίσως, κάποια στοιχεία της.

Θα μπορούσε να γίνει διαφορετική σε κάποια χρόνια; Ίσως. Με πολλή δουλειά, αλλαγές, προσπάθεια. Σήμερα δεν είναι όμως.

Και πόλεμοι χωρίς λεφτά και χωρίς δυνατότητα να δανειστείς τουλάχιστον για να τους χρηματοδοτήσεις, με πληθυσμό φθίνοντα, γερασμένο και κουρασμένο, πόλεμοι με τα παιδιά των άλλων για να τα στείλεις στο σφαγείο, χωρίς στρατηγικές συμμαχίες συμφερόντων, δεν γίνονται παρά για να χαθούν. Δεν είναι κάθε μέρα Ναυαρίνο.

Είναι που είναι ανίκανοι και γελοίοι οι κυβερνώντες, ας αφήσουμε αυτό το θέμα έξω από την κουβέντα καλύτερα κι ας τους παροτρύνουμε να το αφήσουν κι αυτοί που με τόσο τυχοδιωκτισμό το έβαλαν στην εσωτερική συζήτηση, με επιδείξεις ψευτο-ισχύος και υπερπατριωτισμού για εσωτερική κατανάλωση.

Έχουμε τόσα άλλα να ασχοληθούμε, πιο δημιουργικά, λιγότερο αυτοκαταστροφικά, λιγότερο επικίνδυνα, που απαιτούν αληθινό πατριωτισμό από πολλούς: να βάλουν το συμφέρον του Ελληνισμού πάνω από της συντεχνίας τους.

Κι αν τα λύσουμε κάπως, τα βελτιώσουμε λίγο, ίσως κάποια στιγμή να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε από καλύτερη θέση και τούτο το σημαντικό.

Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος