Ένα μεγάλο μέρος του κόσμου όμως αισθάνεται πως το χάσμα ανάμεσα στις οικονομικές, πολιτικές και πνευματικές ελίτ, τις προτεραιότητες και τα συμφέροντά τους αφενός και τον μέσο και φτωχότερο πολίτη αφετέρου, μεγαλώνει. Μας αρέσει δεν μας αρέσει, είναι έτσι.
Ακόμη περισσότερο όσο οι ελίτ αυτές αναλώνονται σε μια άνευ προηγουμένου ενδοσκόπηση και συζήτηση μεταξύ χορτάτων και ασφαλών για τα θέματα που τους χωρίζουν, λες και αυτά αποτελούν τις προτεραιότητες όλου του κόσμου. Με τη βοήθεια των ΜΜΕ και μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που εντείνουν την εντυπωσιοθηρία και παραμορφώνουν το μέγεθος και τη σημασία κάθε συζήτησης.
Να ξαναβάλουμε τον κόσμο με τα πόδια προς τα κάτω.
Για τον απλό άνθρωπο οι προτεραιότητες είναι η στέγη, η διατροφή, η υγεία, η παιδεία για όλους που παρέχει ίσες ευκαιρίες, η ασφάλεια εκεί που κατοικεί, στον δρόμο και στο σπίτι του, η δυνατότητα να έχει μια εργασία που σε ανθρώπινες συνθήκες να του επιτρέπει να βιοπορίζεται και, προπαντός, να ελπίζει σε μια προοπτική για όλο και κάτι καλύτερο, από χρόνο σε χρόνο. Δηλαδή προτεραιότητα είναι οικονομία παραγωγική κι ανταγωνιστική που επιτρέπει σε αυτά να συμβαίνουν και μια πολιτική κοινωνική κατάσταση που εγγυάται την ασφάλεια της ζωής του και του επιτρέπει να ελπίζει, να εργάζεται και να σχεδιάζει για το καλύτερο στο μέλλον του.
Επάνω σε αυτά οικοδομούνται άλλα, σημαντικά και σπουδαία, αιτήματα δικαιωμάτων κι ελευθεριών. Δίχως όμως αυτά τα βασικά, η ελευθερία του καθενός σταματά εκεί που τελειώνει το υπόλοιπο του τραπεζικού λογαριασμού του, στην έξοδο από την πόρτα του σπιτιού του εάν απειλείται ή ζει σε ένα εχθρικό περιβάλλον, στο περιεχόμενο του ψυγείου του. Στην αδυναμία του να ζει μια μέση κανονική ζωή τουλάχιστον, χωρίς υπερβολές.
Οι ατέλειωτες ταυτοτικές συζητήσεις, η διαρκής και μονοθεματική ενασχόληση με πολύ σημαντικά ενδεχομένως δικαιώματα που όμως δεν είναι οι βασικότερες των προτεραιοτήτων του μέσου ανθρώπου, οι ακατανόητες και παράλογες ταυτοτικές και ακόμη και γλωσσικές υπερβολές κι επιβολές που δεν έρχονται ως φυσική εξέλιξη μιας κοινωνικής συζήτησης και σύγκρουσης αλλά ως άνωθεν επιβολές, ακόμη και η αυτόματη, δίχως ειλικρινή συζήτηση, εμπλοκή στην προάσπιση (δίκαιων) δικαιωμάτων τρίτων, όπως των Ουκρανών, χωρίς να συζητηθεί εκ των προτέρων το κόστος και το όφελος για τον μέσο πολίτη, για παράδειγμα, όλα αυτά δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα. Το οποίο με λίγη έξωθεν βοήθεια κι έσωθεν ατσαλοσύνη κι αλαζονεία καταλήγει να εκλέγει μάπα πεπόνι.
Οι συζητήσεις και διεκδικήσεις αυτές αρχίζουν ιστορικά εκεί που τα βασικά είναι διαθέσιμα σε όσους πολλούς θέλουμε να συμμετέχουν σε αυτές τις συζητήσεις και να προσφέρουν από το υστέρημα του χρόνου, της οικονομίας και της ζωής τους, εάν είναι απαραίτητο, προκειμένου να προχωρήσει ο κόσμος μπροστά.
Πριν από αυτό το σημείο περιέχουν μια βασική λειτουργική αντίφαση αυτές οι μονοθεματικές συζητήσεις, όπως και οι απαιτήσεις για θυσίες χρόνου και ποιότητας ζωής για αόριστα και άπιαστα ιδανικά. Και μάλιστα χωρίς παράδειγμα θυσιών από τους ισχυρότερους, χωρίς την απαραίτητη λαϊκότητα και εξοικείωση με τα προβλήματα του απλού ανθρώπου. Με παραδείγματα από τη ζωή και τη διπλανή πόρτα. Με καλές πρακτικές. Μόνες και ξεκάρφωτες εμφανίζονται ύποπτες. Ως ενασχόληση των χορτάτων.
Γίνεται ακόμη πιο έντονη αυτή η αντίδραση εάν δεν εξηγηθεί αρκετά και επαρκώς (με προσωπικό παράδειγμα προσφοράς και αυταπάρνησης) από τις πολιτικές, οικονομικές και πνευματικές ελίτ πως αυτά τα διακυβεύματα σχετίζονται με τις βασικές ελευθερίες του μέσου πολίτη, όπως τις αντιλαμβάνεται στο πορτοφόλι του και στις υπηρεσίες που λαμβάνει στον δημόσιο χώρο.
Πως αυτή η κατάσταση καταλήγει σε πολιτικές επιλογές που τελικά χειροτερεύουν τη ζωή, την ασφάλεια και τις προοπτικές αυτών που υποτίθεται ότι θα βοηθήσουν δεν είναι μυστήριο.
Όταν κάτι γίνεται ακατανόητο, μακρινό, φαίνεται αλαζονικό και εκτός προτεραιοτήτων (δίκαια ή άδικα), τότε τα αυτιά ανοίγουν στην ψευτολαϊκότητα, στον λόγο του παραλόγου, μετασχηματίζοντας τον θυμό ή το παράπονο σε μίσος. Το οποίο με τη σειρά του είναι η ύλη που συγκολλά εύκολες λύσεις με αποδιοπομπαίους τράγους, άλλοτε τους Εβραίους, τους υπανθρώπους άλλης φυλής, τους ομοφυλόφιλους, τους διανοούμενους, τους μορφωμένους στη διάρκεια του μεσοπολέμου.
Τα ίδια περίπου και σήμερα, τους μετανάστες, τους διαφορετικούς, τους μορφωμένους, τους αλλοφύλους ή τους αλλοθρήσκους, τελικά όλο και πιο κοντά, όπως και τότε, και το συγγενικό έθνος και το πιο κοντινό, και τον συγγενή και τον γείτονα που κάπως αρχίζει να μας βρωμάει ξένος.
Όταν τα αυτιά ανοίξουν στον πολτό του φασισμού ο εκφραστής του εμφανίζεται αυτόματα, είτε σαν Μουσολίνι, που σήμερα μπορεί να φαίνεται ως καρικατούρα αλλά στην εποχή του είχε απήχηση και σε πολλούς σοβαρούς διανοούμενους, είτε ως Μελόνι, Λεπέν, Ορμπάν, Τραμπ, Πούτιν και πάει λέγοντας.
Αυτής της μορφής ο λόγος δεν γνωρίζει σύνορα. Όχι τυχαία οι πρώτοι που συνεχάρησαν τη νέα (φιλοπουτινικότερη) Ιταλική κυβέρνηση ήταν οι (φανατικά κι εθνικιστικά αντιρώσσοι) Πολωνοί, μαζί με τους (φιλοπουτινικούς) Ούγγρους. Όπως και όλοι οι αντιευρωπαίοι κάθε λογής.
Θυμωμένοι άνθρωποι ή παραπονεμένοι, που αισθάνονται πως δεν τους καταλαβαίνουν, κινδυνεύουν μαζί με τα νερά να πετάξουν και το μωρό. Το παρόν και το μέλλον τους δηλαδή. Ιδίως οι μεσαίες τάξεις. Οι ευπορότεροι ούτως ή άλλως έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσουν, να βγουν με περιορισμένες ζημιές, ακόμη και κερδισμένοι από την επικράτηση των τεράτων. Δεν θα είναι η πρώτη φορά άλλωστε.
Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος
