Είναι σημαντικό το διάγραμμα της παγκόσμιας κατανομής του ΑΕΠ σε PPP, το οποίο αντικατοπτρίζει ορθότερα την πραγματική και όχι δολαριακή ονομαστική οικονομία: δηλαδή πόσα προϊόντα, όπλα, τρόφιμα, υπηρεσίες, πράγματι δημιουργεί και μπορεί να καταναλώσει μια οικονομία. Όπως και τα διαγράμματα που δείχνουν τις ροές του εμπορίου από και προς τις οικονομίες σε τρεις στιγμές, 1960 - 1990 - 2020.
Οι ΗΠΑ δεν είναι πλέον η ηγεμονεύουσα δύναμη μόνη της στον πλανήτη. Ο κόσμος έχει γίνει πολυπολικός. Μας αρέσει δεν μας αρέσει. Κάποιες χώρες και οικονομίες αποδεικνύονται εξίσου παραγωγικές και βελτιώνουν τη ζωή των πολιτών τους, όπως και έχουν θετική επίπτωση στο παγκόσμιο εμπόριο και ΑΕΠ βελτιώνοντας την ανάπτυξη και άλλων περιοχών του πλανήτη, παρότι έχουν διαφορετικό οικονομικό και πολιτικό μοντέλο, έναν καπιταλισμό σε διαφορετική πολιτική, κοινωνική και κυρίως ιστορική και πολιτιστική βάση. Είναι μεγάλη συζήτηση το γιατί, χωρίς ηθικολογίες ή αφελείς ντετερμινισμούς, που δεν προσφέρεται να γίνει εδώ. Δεν αρκεί για την απάντησή του ότι το αμερικανικό σύστημα διακυβέρνησης είναι καλύτερο απ΄ τον Θεό, ότι οι Κινέζοι καταπιέζουν τα 5 - 10 εκατομμύρια μουσουλμάνους Ουιγούρους, και αυτό μας καίει τόσο πολύ για πρώτη φορά στην ιστορία ενώ, αντίθετα, τη σφαγή στην Υεμένη από Σαουδάραβες και Ιρανούς, για την οποία κάτι μπορούμε να κάνουμε, την έχουμε ξεχάσει.
Σίγουρα οι ΗΠΑ έχουν ακόμη σημαντικούς μοχλούς επιρροής, μεγαλύτερους της οικονομικής τους βάσης: το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα (εξ ου και η απειλή προς τη Ρωσία να αποκόψουν το τραπεζικό της σύστημα από τον υπόλοιπο κόσμο), τις Ένοπλες Δυνάμεις, που πληρώνουν με το αστρονομικό ποσό των 778 δις δολαρίων τον χρόνο, έναντι 252 δις της Κίνας, 72 της Ινδίας και 61,7 της Ρωσίας, μεταξύ 50 και 60 της Γαλλίας, Αγγλίας και Γερμανίας (παρότι εάν τα ονομαστικά αυτά ποσά αναχθούν σε PPP, δηλαδή σε πραγματικά χρήματα, η διαφορά είναι σχετικά μικρότερη). Έχουν τη σχετική επίσης κυριαρχία στο διαδίκτυο και σε ορισμένες τεχνολογίες αιχμής.
Όμως η τάση είναι φθίνουσα σε όλα αυτά. Καμία χώρα δεν μπορεί να διατηρεί επί μακρόν στρατιωτικές δαπάνες που δεν ανταποκρίνονται στο μέγεθος της οικονομίας της. Και φτάνει μια στιγμή που αυτοί οι πόροι γίνεται αισθητό ότι λείπουν από την επένδυση σε παραγωγικές υποδομές. Το ένα τρις δολάρια που εγκρίθηκε για επενδύσεις σε δίκτυα και υποδομές στις ΗΠΑ δεν θα καλύψει ούτε το ένα τέταρτο της απόστασης που χωρίζει τους αυτοκινητοδρόμους, τραίνα υψηλής ταχύτητας, λιμάνια, γέφυρες, των Αμερικανών από αυτά της Ευρώπης ή της Κίνας. Οι άλλες αγορές είναι αρκετά μεγάλες για να ζήσουν πλέον χωρίς τις ΗΠΑ και τους πολύ στενούς τους συμμάχους και διαθέτουν οριακή επάρκεια τεχνολογική, ενεργειακή, διατροφική, ενώ λίγο λίγο αναπτύσσουν χρηματοπιστωτική και διαδικτυακή αυτονομία.
Οι ΗΠΑ για να διατηρήσουν το μεγαλύτερο μέρος της ηγεμονίας τους χρειάζονται συμμάχους. Πέρα από τον αγγλοσαξωνικό κόσμο, οι υπόλοιποι γίνονται ολοένα και πιο επιφυλακτικοί. ΟΙ Ευρωπαίοι έχουν αποκλίνοντα στρατηγικά συμφέροντα με τις ΗΠΑ.
Στη Συρία, που υπήρχε κάθε λόγος, ηθική υποχρέωση (οι εξεγερμένοι ζητούσαν δημοκρατία με την παρακίνηση των δυτικών) και δικαίωμα να ηγηθούν μιας παρέμβασης της Δύσης οι Αμερικανοί, με πολύ μικρότερο κόστος, έκαναν πίσω γιατί δεν άντεχαν να στείλουν στρατιώτες μαζί με τους Ευρωπαίους και να επιβάλουν απαγόρευση πτήσεων πάνω από ένα τμήμα της επικράτειας, ώστε να καταφύγουν και οι πρόσφυγες σε αυτό και να χάσουν τον έλεγχο οι Ασάντ / Πούτιν. Δεν το έκαναν, με απόφαση του Ομπάμα, ευνουχισμένοι από την τραγική επέμβαση στο Ιράκ. Ο ίδιος ο Πούτιν σε συνέντευξή του στους FT όταν ρωτήθηκε για τη Συρία δήλωσε ότι ''το σκεφθήκαμε πολύ αν πρέπει να πάμε, τα ρίσκα και τα οφέλη, αλλά μπορώ να πω πως πετύχαμε πολύ παραπάνω από όσα περίμενα''. (όλη η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνέντευξη εδώ https://www.youtube.com/watch?v=FbY0VpyjtuI...)
Στην οπτική τους οι Αμερικανοί φίλοι μας γνωρίζουν ότι ο χρόνος δεν δουλεύει αυτή τη φορά υπέρ τους, όπως τον περασμένο και προπερασμένο αιώνα. Προτιμούν λοιπόν να χρησιμοποιούν τα ισχυρά χαρτιά τους όσο ακόμη έχουν μεγαλύτερη ισχύ. Ένα από αυτά είναι οι Ένοπλες Δυνάμεις τους, που έχουν παγκόσμια προβολή. Όμως και αυτό είναι υπό αμφισβήτηση (το πόσο είναι ικανές να το χρησιμοποιήσουν) λόγω της δυσπιστίας της κοινής τους γνώμης για το αναγκαίο όλων των πολέμων, ειδικά μετά το φιάσκο της δεύτερης εκστρατείας στο Ιράκ. Έτσι εγκατέλειψαν τη Συρία, εγκατέλειψαν το Αφγανιστάν, όπου παρόλα αυτά οι πόλεμοι είναι λιγότερο επικίνδυνοι για την παγκόσμια ειρήνη από ό,τι στην Ευρώπη και με πιο ανίσχυρους αντιπάλους.
Με δυο λόγια, η διασφάλιση του μεγαλύτερου δυνατού μέρους της παγκόσμιας ηγεμονίας τους (όπως και ο διαρκής εσωτερικός εκλογικός κύκλος, που ο τωρινός Πρόεδρος πρέπει κάτι να δείξει σύντομα, ενώ ο πληθωρισμός καλπάζει εσωτερικά) πιέζει τις ΗΠΑ να δράσουν κάπως τώρα. Γιατί όσο περνάει ο καιρός η ισχύς τους θα φθίνει από την οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη νέων πόλων (Κίνα, Ινδία, Ρωσία, Βραζιλία) την πολιτική μετά την οικονομική αυτονόμηση της ΕΕ και την αναθεώρηση προτεραιοτήτων από παραδοσιακούς συμμάχους (Ιαπωνία, Νότια Κορέα κλπ) που αναπόφευκτα θα συμβεί όσο αλλάζει η παγκόσμια οικονομική ισορροπία.
Ας σκεφτούμε λίγο τι θα σήμαινε μια εισβολή στην Ουκρανία και οι πολύ αυστηρές κυρώσεις που επαπειλούνται:
Για την Ουκρανία μια τεράστια καταστροφή. Παρά την ηρωική αντίσταση του πληθυσμού, σε όλα τα σενάρια θα υπήρχαν δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες νεκροί, υποδομές κατεστραμμένες, το σύνολο ή μέρος της χώρας κατειλημμένο και η κατοχή από τη Ρωσία με την οικονομία της να έχει πληγεί από τις κυρώσεις θα είναι ακόμη πιο σκληρή. Η χώρα ήδη έχει χάσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού της. Από 51 εκατομμύρια που ήταν το 1990 έχει απομείνει γύρω στα 43 εκατομμύρια το 2022 , μόλις 37 εκατομμύρια αν βγάλει κανείς τον πληθυσμό της Κριμαίας που κατελήφθη από τη Ρωσία και των περιοχών που ελέγχονται από τους αυτονομιστές. Μεγάλο μέρος έχει μεταναστεύσει από το '90 και μετά είτε στην Ευρωπαϊκή Ένωση (γύρω στις 700 χιλιάδες), στις ΗΠΑ, τον Καναδά και άλλες δυτικές χώρες αρκετοί, είτε στη Ρωσία (3 εκατομμύρια) όπου λαμβάνουν όμως με ευκολία Ρωσικό διαβατήριο και άδεια εργασίας. Αυτή η φυγή επιδεινώνεται από το πολεμικό κλίμα και την ένταση.
Σε περίπτωση εισβολής και πολεμικής εμπλοκής οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη θα εκτιναχθούν σε αστρονομικά επίπεδα, καθώς το κόστος μεταφοράς από το Κατάρ ή τις ΗΠΑ είναι πολλαπλάσιο, ανεβάζοντας τον πληθωρισμό, το ρεύμα και τα κόστη παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών και πλήττοντας τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Είτε θα το κόψει η Ρωσία ή η Ευρώπη, είτε η Ευρώπη θα συνεχίσει να πληρώνει τη Ρωσία παρά τις κυρώσεις, οπότε άκυρες οι κυρώσεις. Η συνεπακόλουθη διαταραχή και των συναλλαγών του παγκόσμιου εμπορίου θα έδινε ένα σκληρό χτύπημα στην ανάπτυξη και την εξαγωγική οικονομία της Ευρώπης, ιδιαίτερα εάν η κρίση επεκταθεί και προς την Κίνα.
Μεγάλο μέρος των εισαγωγών τροφίμων θα εξαφανιστεί για τις τεράστιες αγορές της Βόρειας Αφρικής, όπου εξάγεται η μεγάλη παραγωγή σιτηρών της Ουκρανίας, με απρόβλεπτες συνέπειες για σημαντικά τμήματα του εκεί πληθυσμού, που αντιμετωπίζει επίσης ξηρασία αυτή τη χρονιά. Ενδεχόμενα αυτό να αυξήσει την αστάθεια στην περιοχή και τις μεταναστευτικές πιέσεις προς την Ευρώπη. Η Ουκρανία είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος εξαγωγέας σιταριού στον κόσμο και ο τρίτος μεγαλύτερος καλαμποκιού. Ζήτηση η οποία θα μεταφερθεί στους Ευρωπαίους και Αμερικανούς παραγωγούς. Είναι επίσης ο πρώτος παραγωγός ηλιόσπορων και ηλιέλαιου.
Η Ρωσική οικονομία θα πληγεί σοβαρά, μαζί και η κατεχόμενη Ουκρανία, όμως αυτό δεν είναι απαραίτητο να οδηγήσει στην ανατροπή του Πούτιν, ο οποίος είναι καλύτερα προετοιμασμένος αυτή τη φορά: έχει ισορροπήσει τους λογαριασμούς του κράτους, συγκεντρώσει συναλλαγματικά διαθέσιμα 700 δις δολαρίων σε diversified τοποθετήσεις και ενδεχόμενα αυτή τη φορά δεν θα αποκλειστεί από την αγορά της Κίνας. Εσωτερικά δύσκολα κάποιος θα τον αμφισβητήσει, αφού ελέγχει όλους τους μηχανισμούς εξουσίας και το αφήγημα. Ιδιαίτερα εάν η δυτική συμπεριφορά κινητοποιήσει τα πατριωτικά αντανακλαστικά των Ρώσων, μπορεί να ενδυναμωθεί.
Εάν, από την άλλη, οι κυρώσεις επεκταθούν στην Κίνα και στις επιχειρήσεις της, το χτύπημα για την παγκόσμια οικονομία θα είναι τρομακτικό.
Μεσοπρόθεσμα η δημιουργία ενός νέου Σιδηρού Παραπετάσματος, οικονομικού, εμπορικού, στρατιωτικού και πολιτικού, που θα χωρίσει στα δυο τον κόσμο δεν είναι κάτι καλό προφανώς. Η άλλη πλευρά του αυτή τη φορά είναι επαρκώς μεγάλη, τεχνολογικά ανεπτυγμένη και χωρίς ιδεολογικές αγκυλώσεις κομμουνιστικού τύπου παλαιάς κοπής, για να υπάρξει και εξελιχθεί ως αυτόνομη αγορά, με τους δικούς της κανόνες.
Σε αυτόν τον κόσμο οι ΗΠΑ και η Ευρώπη δεν θα ήταν πλέον οι ισχυροί πόλοι (εάν υποθέσουμε πως η Ευρώπη παραμένει προσκολλημένη στο αμερικανικό άρμα και δεν ακολουθεί τον δικό της δρόμο ή δεν καταλήγει το πεδίο μάχης, όπως δυο φορές έως τώρα).
Το κυριότερο σε αυτόν τον κόσμο που τίποτε δεν θα εξελίσσεται από κοινού προς το καλύτερο, από την ώσμωση του εμπορίου, των ταξιδιών, της γνώσης, της έρευνας, της υγείας, των ανταλλαγών, είναι πως όλοι θα είμαστε λίγο ή πάρα πολύ φτωχότεροι και περισσότερο ανασφαλείς, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ενώ τα τεχνολογικά και οικονομικά συστήματα θα εξελίσσονται ανεξάρτητα και ανεπηρέαστα μεταξύ τους βαθαίνοντας το χάσμα.
Είναι ένας κόσμος που δεν θα προμήνυε τίποτε καλό.
Ας σταθούμε όμως στα ελπιδοφόρα σημεία.
Η αμερικανική Δημοκρατία έχει (ίσως) φτάσει σε ένα επίπεδο ωριμότητας που ενδεχόμενα να της επιτρέψει να γίνει συνειδητά πιο συμβιβαστική και ρεαλιστική, να αποδεχθεί το μέγεθός της, χωρίς καουμποϊσμούς, χωρίς να οδηγηθεί στα άκρα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα μεγάλα της κράτη και οι διοικούντες την Ένωση και οι πολίτες της, έχει κι αυτή ωριμάσει αρκετά για να αναπτύσσει μια δική της στρατηγική, πιο πραγματιστική και συνάμα προσανατολισμένη στα συμφέροντα των πολιτών της. Της λείπει μια δική της πολιτική ισχύος, ένας στρατός και φυσικά ένας Πρόεδρος μια πολιτική διοίκηση με ισχυρές εξουσίες, και πλέον φαίνεται να το συνειδητοποιεί σταδιακά.
Η Κίνα είναι αρκετά πραγματιστική για να μη θέλει να διακινδυνεύσει χωρίς κάποιον ακραίο λόγο την ευημερία του 1.3 δισεκατομμυρίων πολιτών της, που έχουν πάψει να αυξάνουν εδώ και αρκετό καιρό.
Ο άγνωστος Χ είναι ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος σίγουρα είναι αδίστακτος ως προς τα μέσα που χρησιμοποιεί, αλλά δεν έχει στόχο την καταστροφή της Ρωσίας. Εάν μπορεί να οδηγήσει την πατρίδα του σε έναν μεγάλο συμβιβασμό, σε ένα αποδεκτό επίπεδο επιρροής σε σχέση με το μέγεθός της και να βρει τους διαύλους με τη Δύση για να το επιτύχει, ειδικά με την Ευρώπη, στην οποία έστρεψε πριν από αιώνες τη μεγάλη αυτή χώρα ο Μεγάλος Πέτρος, τον οποίο ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει δηλώσει ότι θαυμάζει. Ή εάν πάσχει από το σύνδρομο του διαρκούς επεκτατισμού και κυριαρχίας και αδυνατεί να δει το αμοιβαίο όφελος στον συμβιβασμό τον οποίο αναζητούσε όταν ανέλαβε την εξουσία πριν 25 κοντά χρόνια, όταν ήθελε να προσεγγίσει το ΝΑΤΟ. Εάν υπήρχε αρκετός χρόνος, το θέμα θα ετίθετο στον διάδοχό του. Όμως μάλλον δεν υπάρχει.
No comments:
Post a Comment