Κυριολεξία ή θάνατος

Ο Humpty Dumpty στη φυλακή

Η κυριολεξία φωτίζει. Ειδικά όταν διατυπώνονται ερωτήματα. Γι' αυτό μάλλον την απεχθανόμαστε σκοπίμως.

Το ερώτημα δεν είναι αν "ένας άνθρωπος μπορεί να ΠΕΘΑΝΕΙ στη φυλακή". Αυτό θα ήταν αν ο άνθρωπος ήταν ασθενής με νόσο θανατηφόρο σε προχωρημένο στάδιο ή υπερήλικας κοντά στο τέλος. Αυτά τα έχει προβλέψει ο νόμος.

Ούτε αν "ένας άνθρωπος μπορεί να ΔΟΛΟΦΟΝΗΘΕΙ στη φυλακή". Αυτό θα ήταν εάν κάποιος τον τάιζε δηλητήριο ή τον βασάνιζε ή τον εξέθετε σε άμεσο θανάσιμο κίνδυνο σκοπίμως. Η απάντηση είναι σαφής: όχι, για κανένα λόγο, κανείς και ποτέ. Κανείς δεν μπορεί να δολοφονείται πουθενά, και μάλιστα όταν είναι αδύναμος να αμυνθεί, έχει στερηθεί την ελευθερία του και βρίσκεται στην ευθύνη του κράτους, αυτό έχει την πλήρη ευθύνη της προστασίας της ζωής του από κάθε απειλή.

Το σωστό ερώτημα όμως εν προκειμένω, όταν κάποιος επιλέγει να πεθάνει αρνούμενος την τροφή για οποιονδήποτε λόγο, είναι "Ένας άνθρωπος μπορεί να ΑΥΤΟΚΤΟΝΗΣΕΙ στη φυλακή;"

Η απάντηση, εάν τεθεί το κυριολεκτικό ερώτημα, ενδεχομένως προκύπτει διαφορετική. Το ηθικό δίλημμα σε σχέση με το δικαίωμα στην αυτοκτονία ενός ανθρώπου που έχει τα λογικά του και πλήρη συνείδηση δεν έχει εύκολη απάντηση. Ούτε συμφωνούμε όλοι. Είναι ανοιχτό.

Η δική μου απάντηση είναι πως ακόμη και ο χειρότερος εγκληματίας, όπως και κάθε άνθρωπος, έχει το δικαίωμα να βάλει τέλος στη ζωή του εάν κρίνει πως δεν αξίζει πλέον να τη ζει. Εντός ή εκτός φυλακής.

Είτε γιατί πιστεύει στη μετά θάνατον ζωή, είτε γιατί θέλει να γίνει ήρωας, είτε γιατί κρίνει ότι δεν του προσφέρει καμία χαρά πλέον, εφόσον ο κόσμος δεν είναι όπως αυτός τον φαντάστηκε και δεν συμμορφώνεται με τη θέλησή του.

Ηθική υποχρέωση των οικείων του, κάθε πολίτη και του κράτους είναι να αποτρέψει όσο μπορεί κάθε άνθρωπο να το κάνει εν θερμώ, σε μια κακή στιγμή, να του προσφέρει ψυχολογική στήριξη, να το ξανασκεφτεί. Δεν δικαιούται όμως να του αφαιρέσει τη δυνατότητα, εφόσον έχει πλήρη συνείδηση, να θέσει τέλος στη ζωή του.

Ούτε δικαιούται να προσαρμόσει τον κόσμο στη θέληση του αυτόχειρα, εάν αυτό τίθεται ως προϋπόθεση για να ζήσει. Έτσι θα διέπραττε δυο κακά: μια αδικία κι ένα νέο έγκλημα. Η αδικία θα ήταν προς όσους δεν απειλούν να αυτοκτονήσουν για να επιτύχουν τον σκοπό τους και δεν τον πετυχαίνουν. Το έγκλημα θα ήταν ότι θα πολλαπλασιάζονταν οι εργαλειακές απόπειρες αυτοκτονίας και κάποιες θα ήταν, έστω και αθέλητα, επιτυχείς.

Κατανοώ όμως ότι υπάρχει και η άλλη απάντηση. Με τα δικά της επιχειρήματα. Ότι κανείς δεν έχει δικαίωμα να θέσει τέλος στη ζωή του όποτε θέλει. Στον χριστιανισμό η αυτοχειρία θεωρείται αμαρτία, για παράδειγμα, και μάλιστα κολάσιμη.

Πρακτικά όμως είναι αδύνατο να εφαρμοστεί. Αν κάποιος θέλει να δραπετεύσει από τον κόσμο αυτόν και το έχει συνειδητά αποφασίσει, θα το κάνει αργά ή γρήγορα. Είτε είναι ελεύθερος είτε είναι φυλακισμένος. Δεν νομίζω ότι στην καταδίκη οποιουδήποτε είναι σωστό να περιλαμβάνεται η στέρηση αυτού του βασικού δικαιώματος κάθε ανθρώπου.

Μπορεί να μην μπορεί να δραπετεύσει κανείς από τη φυλακή ή από το σώμα του, αν έχει μείνει ανάπηρος, για παράδειγμα, όμως να δραπετεύσει από τον κόσμο δεν πιστεύω ότι μπορεί κανείς να του στερήσει το δικαίωμα.

Σε κάθε περίπτωση αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, εάν το ερώτημα που θέτει η περίπτωση του γνωστού κρατούμενου τεθεί κυριολεκτικά κι όχι μελοδραματικά κι αόριστα.

Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος

Εικόνα: ο Humpty Dumpty, φανταστικός χαρακτήρας από το βιβλίο του Lewis Carroll "Through the Looking-Glass".

"Οι λέξεις σημαίνουν αυτό που εγώ θέλω να σημαίνουν", έλεγε.

Δείτε ακόμη:

Μια έκκληση ΠΡΟΣ τον "άνθρωπο Κουφοντίνα"

Ο Ρούντολφ Ες και ένας Έλληνας τρομοκράτης