Της Παναγίας

 

Η Παναγιά είναι η μόνη θηλυκή λατρεμένη "θεότητα" του Αβραμικου πανθέου στους τρεις μεγάλους μονοθεϊσμούς, τον εβραϊκό, τον μουσουλμανικό, τον χριστιανικό.

Από τους τρεις Αβραμικούς κλάδους με τα άπειρα παρακλάδια και τάσεις μόνο ο Μεσόγειος χριστιανισμός έδωσε χώρο για τη λατρεία της Μεγαλόχαρης. Παρότι δεν είναι η ίδια θεά αλλά θνητή, πεθαίνει κι ανεβαίνει στους ουρανούς κατόπιν, η λατρεία της, που εγκαθιδρύθηκε κι επεκτάθηκε πολύ αργότερα από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, αναγέννησε και συνόψισε σε ένα πρόσωπο, μητέρα, γυναίκα, κόρη, αδελφή, όλες τις θηλυκές εκφάνσεις του συλλογικού ασυνείδητου.

Έγινε ο σεπτός καθρέφτης των θηλυκών θεοτήτων που προϋπήρχαν στη Μεσόγειο κι αργότερα σε όλο τον χριστιανικό κόσμο πέραν της Ευρώπης, κυρίως στη Λατινική Αμερική φερμένη από τους Ισπανούς, τους Ιταλούς και τους Πορτογάλους, αλλά και κάμποσους Έλληνες. Στα βόρεια χριστιανικά κλίματα, τον προτεσταντικό βορρά που υιοθέτησε έναν πολύ πιο βιβλικό κι αυστηρό χριστιανισμό, η λατρεία της δεν είχε την ίδια επιτυχία.

Στον νότο ήταν που κυρίως απορρόφησε τα θηλυκά χαρακτηριστικά των προγενέστερων θεοτήτων όσο μπορούσαν να εκφραστούν στον κόσμο του τριαδικού Θεού Πατριάρχη: τη συμπόνια, την ενσυναίσθηση, τη θαλπωρή, τη φροντίδα για όλους. Όχι απροσδόκητα τη δύναμη της θηλυκότητας επίσης, θεότης πανίσχυρη όσο κι εύθραυστη. Αν και λίγο ζηλιάρα, καμία άλλη γυναίκα δεν επιτρέπει να εισέλθει στο περιβόλι της στο Άγιον Όρος, περιέχει μια ανθισμένη κοιλάδα γεμάτη απέραντη συγχώρεση και κατανόηση. Μια θηλυκότητα ταυτόχρονα ανέγγιχτη, αεί παρθένος και ταυτόχρονα ζεστή και προσιτή σαν γυναικεία αγκαλιά, άρωμα, πνοή. Τοπική - παντού και για καθέναν υπάρχει μια Παναγιά, του βουνού, της θάλασσας, των αγροτών, των λουλουδιών, των ναυτικών, των προσφύγων, των κατατρεγμένων... Οικουμενικά λαϊκή στις αμέτρητες μεταμορφώσεις της στα όνειρά μας.

Ήταν γύρω από την παγανιστική Μητέρα Μεσόγειο που άνθισε κι ανθίζει η λατρεία της, όπως της Γης, της Δήμητρας, της Αρτέμιδος, της Αθηνάς, της Ήρας και ίσως με κάτι απροσδιόριστο από την Αφροδίτη Ουρανία: έγινε η Φάτιμα στην Πορτογαλία, η Virgen del Rocio στην Ανδαλουσία, η της Λούρδης στη Γαλλία, η Ιταλική πανταχού παρούσα Μαντόνα, η Ελληνίδα Παναγιά. Στην Ελλάδα ειδικώς κάλυψε με τη χλωμή μορφή της τη λάμψη των άλλων θεϊκών μορφών, τόσο που έγινε αυτή ένα από τα δύο σύγχρονα ελληνικά επιφωνήματα κάθε στιγμής "Παναγία μου!" που μαθαίνουν οι αλλοδαποί φίλοι μας πρώτο πρώτο. Το άλλο δεν είναι της παρούσης.

Παρηγοριά και καταλλαγή. Επίκληση στις δύσκολες στιγμές αλλά και στη χαρά. Ένα βαθύ μυστικό όλοι έχουμε να της ψιθυρίσουμε στις προσευχές μας σε ένα ξωκλήσι ή στις μοναχικές μας στιγμές, στους αναστοχασμούς, στις χαρές και στις λύπες μας, τότε που ομολογούμε τα πιο κρυφά.

Ή να την ξεστομίσουμε απ' τα σπλάχνα μας μέσα, όπως αυτή τον γιο της με τον πιο βαθύ αναστεναγμό, που μπορεί να κουβαλάει σε δύο λέξεις τον μεγαλύτερο καημό, πόνο, προσδοκία, χαρά, έρωτα, ελπίδα, ανακούφιση, απελευθέρωση, κάθε τέλος μας κι αρχή. Σαν ανδαλουσιάνικη saeta ή ανατολίτικος μανές, που αναβλύζουν θαυματουργά από έναν μεταφυσικό τόπο όπου συναντιέται το λογικό και η καρδιά, δύο λέξεις που λένε τα πάντα όλα μας χωρίς να παραλλάσσουν "αχ Παναγιά μου!".

Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος