"....Εν πάση περιπτώσει, ένα είναι βέβαιο: ότι ο άνθρωπος δεν είναι ούτε το πιο παλαιό ούτε το πιο σταθερό πρόβλημα που τέθηκε στην ανθρώπινη γνώση. Παίρνοντας μια σχετική σύντομη χρονολόγηση και μια περιορισμένη γεωγραφική κατάτμηση — τον ευρωπαϊκό πολιτισμό από τον δέκατο έκτο αιώνα και δώθε — μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι εκεί ο άνθρωπος είναι μια όψιμη επινόηση. Η γνώση δεν πλανήθηκε επί μακρόν και στα σκοτεινά γύρω από αυτόν και τα μυστικά του.
Όντως, ανάμεσα σε όλες τις τροποποιήσεις που επηρέασαν τη γνώση των πραγμάτων και της τάξης τους, τη γνώση των ταυτοτήτων, των διαφορών, των χαρακτήρων, των ισοδυναμιών, των λέξεων — κοντολογίς μέσα σε όλα τα επεισόδια αυτής της βαθειάς ιστορίας του Ίδιου - ένα μόνο, εκείνο που ξεκίνησε πριν ενάμιση αιώνα και βαίνει ίσως προς το κλείσιμό του, άφησε να φανεί η φιγούρα του ανθρώπου. Και αυτό πάλι διόλου δεν ήταν απελευθέρωση μιας παλαιάς ανησυχίας, πέρασμα στη φωτισμένη συνείδηση μιας χιλιόχρονης μέριμνας, προσέγγιση στην αντικειμενικότητα εκείνου που επί μακρόν είχε παραμείνει δέσμιο πίστεων ή φιλοσοφιών.
Ήταν το αποτέλεσμα μιας μεταβολής μέσα στη θεμελιώδη διάταξη της γνώσης. Ο άνθρωπος είναι μια επινόηση, της οποίας την όψιμη ημερομηνία εύκολα καταδείχνει η αρχαιολογία της σκέψης μας. Και ίσως το προσεχές τέλος της.
Αν αυτή η διάταξη της γνώσης εξαφανιζόταν όπως εμφανίστηκε, αν κατέρρεε εξαιτίας κάποιου συμβάντος, του οποίου μάλιστα μπορούμε να προαισθανθούμε τη δυνατότητα, του οποίου όμως δεν γνωρίζουμε για την ώρα ούτε τη μορφή ούτε την υπόσχεση, όπως συνέβη στην καμπή του δέκατου όγδοου αιώνα με τις βάσεις της κλασικής σκέψης — τότε μπορούμε όντως να στοιχηματίσουμε ότι ο άνθρωπος θα έσβηνε, όπως στο ακροθαλάσσι ένα πρόσωπο από άμμο."
Οι τελευταίες παράγραφοι από τις "Λέξεις και τα πράγματα" (Les mots et les choses, 1966, ακριβώς μισόν αιώνα πριν) του Michel Foucault, φωτίζουν με ένα απροσδόκητο όσο και ανησυχητικό φως τον αιώνα που διανύουμε. Το πρόσωπο του ανθρώπου που γέννησε η φιλελεύθερη ρήξη του ανθρωπισμού, όλο και παραπάνω λειαίνεται και σβήνει από τα κύματα της ιστορίας, τις τροπές της γνώσης και της εξουσίας. Στην ήπειρό μας όπου γεννήθηκε. Και αλλού. Με τους λογής ολοκληρωτισμούς που αποδομούν τη σκέψη μαζί με τις λιγότερο ή περισσότερο ικανές ή ανίκανες - αλλά ανθρωπιστικές - ελίτ μας. Αποδομούν το πρόσωπό μας σε έναν κατακλυσμό φόβου και εγκλεισμού στο κατώτερο. Σαν το παλιό παιχνίδι του δένδρου με τα δώδεκα πρόσωπα να ξεφτίζει. Κάθε μέρα αναγνωρίζουμε λιγότερα ανθρώπινα πρόσωπα, ψάχνουμε να βρούμε λιγότερα ή απομένουμε λιγότερα κι αθέατα πρόσωπα ανάμεσα στα κλαδιά του κλασικού μας δένδρου, που κλείνει δυο αιώνες πια.
Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος
Όντως, ανάμεσα σε όλες τις τροποποιήσεις που επηρέασαν τη γνώση των πραγμάτων και της τάξης τους, τη γνώση των ταυτοτήτων, των διαφορών, των χαρακτήρων, των ισοδυναμιών, των λέξεων — κοντολογίς μέσα σε όλα τα επεισόδια αυτής της βαθειάς ιστορίας του Ίδιου - ένα μόνο, εκείνο που ξεκίνησε πριν ενάμιση αιώνα και βαίνει ίσως προς το κλείσιμό του, άφησε να φανεί η φιγούρα του ανθρώπου. Και αυτό πάλι διόλου δεν ήταν απελευθέρωση μιας παλαιάς ανησυχίας, πέρασμα στη φωτισμένη συνείδηση μιας χιλιόχρονης μέριμνας, προσέγγιση στην αντικειμενικότητα εκείνου που επί μακρόν είχε παραμείνει δέσμιο πίστεων ή φιλοσοφιών.
Ήταν το αποτέλεσμα μιας μεταβολής μέσα στη θεμελιώδη διάταξη της γνώσης. Ο άνθρωπος είναι μια επινόηση, της οποίας την όψιμη ημερομηνία εύκολα καταδείχνει η αρχαιολογία της σκέψης μας. Και ίσως το προσεχές τέλος της.
Αν αυτή η διάταξη της γνώσης εξαφανιζόταν όπως εμφανίστηκε, αν κατέρρεε εξαιτίας κάποιου συμβάντος, του οποίου μάλιστα μπορούμε να προαισθανθούμε τη δυνατότητα, του οποίου όμως δεν γνωρίζουμε για την ώρα ούτε τη μορφή ούτε την υπόσχεση, όπως συνέβη στην καμπή του δέκατου όγδοου αιώνα με τις βάσεις της κλασικής σκέψης — τότε μπορούμε όντως να στοιχηματίσουμε ότι ο άνθρωπος θα έσβηνε, όπως στο ακροθαλάσσι ένα πρόσωπο από άμμο."
Οι τελευταίες παράγραφοι από τις "Λέξεις και τα πράγματα" (Les mots et les choses, 1966, ακριβώς μισόν αιώνα πριν) του Michel Foucault, φωτίζουν με ένα απροσδόκητο όσο και ανησυχητικό φως τον αιώνα που διανύουμε. Το πρόσωπο του ανθρώπου που γέννησε η φιλελεύθερη ρήξη του ανθρωπισμού, όλο και παραπάνω λειαίνεται και σβήνει από τα κύματα της ιστορίας, τις τροπές της γνώσης και της εξουσίας. Στην ήπειρό μας όπου γεννήθηκε. Και αλλού. Με τους λογής ολοκληρωτισμούς που αποδομούν τη σκέψη μαζί με τις λιγότερο ή περισσότερο ικανές ή ανίκανες - αλλά ανθρωπιστικές - ελίτ μας. Αποδομούν το πρόσωπό μας σε έναν κατακλυσμό φόβου και εγκλεισμού στο κατώτερο. Σαν το παλιό παιχνίδι του δένδρου με τα δώδεκα πρόσωπα να ξεφτίζει. Κάθε μέρα αναγνωρίζουμε λιγότερα ανθρώπινα πρόσωπα, ψάχνουμε να βρούμε λιγότερα ή απομένουμε λιγότερα κι αθέατα πρόσωπα ανάμεσα στα κλαδιά του κλασικού μας δένδρου, που κλείνει δυο αιώνες πια.
Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος
No comments:
Post a Comment