Ο καθρέφτης της βίας

Όταν συζητούμε για τα ζητήματα των ελευθεριών και των δικαιωμάτων του ανθρώπου είναι σημαντικό να θυμόμαστε ποια είναι αυτά και από πού πηγάζουν. Ιδιαίτερα όταν απαιτούμε (ορθά) την οικουμενική εφαρμογή τους και τον σεβασμό τους από όλους.

Προσδιορίζονται πλέον στην κοινότητα εθνών στην οποία ανήκουμε, στον Χάρτη Θεμελιωδών Ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο 13 παράγραφος 1: «Απαγορεύεται κάθε διάκριση ιδίως λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνοτικής καταγωγής ή κοινωνικής προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε άλλης γνώμης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσίας, γέννησης, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού». Με τη συνθήκη του Άμστερνταμ η Ε.Ε. αποκτά νέες εξουσίες για την καταπολέμηση των διακρίσεων και δύναται να «αναλάβει κατάλληλη δράση για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού». Ήδη έχουν εκδοθεί οι πρώτες σχετικές οδηγίες για τη φυλετική ισότητα και η οδηγία για την ισότητα στην απασχόληση.

Παρόλα αυτά, το πρόβλημα είναι μακριά από το να είναι λυμένο στις δικές μας Ευρωπαϊκές προηγμένες κοινωνίες. Είναι σημαντικό όμως ότι το διαπιστώνουμε, το αντιμετωπίζουμε και το πολεμάμε. Η πορεία προς την ανθρώπινη ελευθερία, προς τον σεβασμό της προσωπικότητας του ατόμου, προς την αποδοχή του άλλου, προς την ισότητα των ευκαιριών, προς την εξάλειψη των διακρίσεων, δεν είναι ένας δρόμος τερματισμένος. Είμαστε μακριά, πάρα πολύ μακριά, από το «τέλος της ιστορίας», το οποίο όπως κάθε "τέλος" με τη διπλή του έννοια, δεν πρόκειται να έρθει ποτέ. Ο κόσμος και οι δρόμοι του θα παραμένουν πάντα ανοιχτοί, για το καλό και το κακό.

Και κανείς δεν εγγυάται ότι ο δρόμος αυτός είναι μονόδρομος. Κανείς δεν μπορεί να βεβαιώσει ότι η πρόοδος προς μεγαλύτερη ελευθερία και σεβασμό της προσωπικότητας είναι νομοτέλεια. Ότι δεν υπάρχουν επικίνδυνες στροφές, αναστροφές, λακκούβες, παγίδες. Πως δεν καραδοκεί μίσος (γέννημα του φόβου) από σκοτεινά μύχια της ψυχής του ανθρώπου που ψάχνει διέξοδο κι ευκαιρία να ξεγλιστρήσει από το περίπλοκο και λεπτεπίλεπτο υφαντό της Παιδείας και του Πολιτισμού, που γνέθουμε κι υφαίνουμε με κόπο, πόνο και αίμα όλους αυτούς τους μακρούς αιώνες φιλοσοφίας, σκέψης, θρησκειών και αιρέσεων, ιδεολογιών, τέχνης, κοινωνικών συγκρούσεων, επαναστάσεων, πολέμων εδώ στη Δύση. Πάντα με το ίδιο ζητούμενο: την ανθρώπινη αξιοπρέπεια κι ελευθερία.

Ας δούμε σήμερα μία από τις πτυχές του: τη βία κατά των γυναικών.

Η σωματική και σεξουαλική βία κατά των γυναικών παραμένει ενδημικό φαινόμενο στις κοινωνίες μας. Και, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που παραθέτει η μεγάλη και εκτενής έρευνα (http://fra.europa.eu/…/fra-2014-vaw-survey-main-results-apr…) της FRA (European Union Agency for Fundamental Rights http://fra.europa.eu/en ) φαίνεται να έχει πολύ μεγαλύτερη και βαθύτερη έκταση και ρίζες από όση νομίζουμε.

Δεκατρία εκατομμύρια γυναίκες υπολογίζεται ότι έχουν πέσει θύμα φυσικής βίας στη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών πριν τη διενέργεια της έρευνας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 3,7 εκατομμύρια έχουν πέσει θύμα σεξουαλικής βίας στη διάρκεια των δώδεκα μηνών πριν τη διενέργεια της έρευνας. Μία στις τρεις γυναίκες (33%) έχει εμπειρία φυσικής ή σεξουαλικής βίας από την ηλικία των 15 ετών και ύστερα.

Από το σύνολο των γυναικών που είχαν σύντροφο, το 22% έχει δεχτεί μια τουλάχιστον φορά φυσική ή σεξουαλική βία από την ηλικία των 15 ετών έως σήμερα. Μία στις 20 γυναίκες (το 5%) έχει υποστεί βιασμό μετά την ηλικία των 15 ετών.

Αυτά είναι μερικά μόνο από τα ανατριχιαστικά στοιχεία της μεγάλης αυτής έρευνας την οποία κανείς αξίζει να διαβάσει.

Επιπλέον, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει ότι τα ποσοστά εμφανίζονται πολύ υψηλότερα σε χώρες όπως η Σουηδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Γερμανία. Για παράδειγμα, οι αναφερόμενοι βιασμοί φτάνουν τους 47 στις 100.000 στη Σουηδία, 27 στους 100.000 στο Βέλγιο, 25 στις 100.000 στην Αγγλία και μόλις 2 στις 100.000 στην Ελλάδα και την Ουγγαρία και 3 στις 100.000 στην Κροατία, τη Μάλτα, την Πορτογαλία και τη Σλοβακία.

Αντίστοιχα, 45% των γυναικών στην Ολλανδία, 46% στη Σουηδία, 44% στη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, 52% στη Δανία, 35% στη Γερμανία δηλώνουν ότι έχουν υποστεί βία στη ζωή τους από την ηλικία των 15 ετών και άνω. Ενώ «μόλις» 25% στην Ελλάδα, 28% στη Βουλγαρία, 22% στην Ισπανία, 19% στην Πολωνία. Παρομοίως αποκλίνουν και τα ποσοστά που αφορούν τους τελευταίους 12 μήνες πριν τη διεξαγωγή της έρευνας: από 11% στην Γαλλία, Σουηδία, Δανία, Βέλγιο σε 7% στην Ελλάδα, 5% στην Ουγγαρία, 6% στην Πορτογαλία κ.ο.κ.

Αντικατοπτρίζουν αυτά μια καλύτερη συμπεριφορά των ανδρών των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών της Ε.Ε. προς τις γυναίκες; Όχι, φυσικά. Προφανώς η εξήγηση είναι διαφορετική (όπως διαπιστώνουν με τρόπο ουδέτερο και οι συντάκτες της έρευνας).

Στις χώρες αυτές η βία παραμένει περισσότερο κρυφή, και «μισοαποδεκτή», ενσωματωμένη ψυχολογικά και από το ίδιο το θύμα, το οποίο αποφεύγει να την αναφέρει. Είτε από τον φόβο της κοινωνικής κατακραυγής και των συνεπειών της, είτε γιατί το κοινωνικό μας κράτος δεν παρέχει τις δομές εκείνες που είναι απαραίτητες για να χειριστούν το πρόβλημα και να στηρίξουν το θύμα, ενώ οι εκστρατείες ενημέρωσης και πληροφόρησης είναι ελάχιστες. Η βία κατά των γυναικών πίσω από κλειστές πόρτες (και καμιά φορά και έξω από αυτές) φαίνεται περισσότερο αποδεκτή στις κοινωνίες που αναφέρουν λιγότερα κρούσματα. Σε αυτές η τιμωρία των ενόχων, παράλληλα με την προστασία του θύματος, είναι πολύ δύσκολη ή σχεδόν αδύνατη πολλές φορές, στο πλαίσιο του κράτους δικαίου. Ο χειρισμός της έτσι παραμένει σε μεγαλύτερο βαθμό «οικογενειακή - θρησκευτική υπόθεση».

Είναι όλα τούτα και άλλα πολλά, που προκύπτουν από τη μελέτη αυτή, πολύτιμα για να δούμε καθαρά την ακτινογραφία των κάπως υποκριτικών και φοβικών κοινωνιών μας. Αυτών που ανατριχιάζουν (άλλοτε ειλικρινά κι άλλοτε με ένα είδος σαδιστικού αυτοερωτισμού) με τις διακρίσεις και τη βία κατά των γυναικών στις πέραν της Μεσογείου περιοχές, αλλά αποστρέφουν μετά βδελυγμίας το βλέμμα από τον καθρέφτη τους.

Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος