Το Δείπνο της Μπαμπέτ

Η Μπαμπέτ καταφτάνει πρόσφυγας ένα βράδυ στα μέσα του 19ου αιώνα στην εσχατιά της Δανίας, σε μια μικρή αυστηρή επαρχιακή προτεσταντική κοινότητα, κυνηγημένη από την αντεπανάσταση στο ταραγμένο Παρίσι της κομμούνας. Χτυπά την πόρτα δυο ηλικιωμένων αδελφών, με μόνο ένα συστατικό γράμμα στα χέρια, ζητώντας να τη φιλοξενήσουν με αντάλλαγμα τις υπηρεσίες της. Το γράμμα προέρχεται από έναν διάσημο Γάλλο τενόρο που τριανταπέντε χρόνια πριν, ερωτευμένος τουρίστας στη Δανία, πολιορκούσε μια από τις δύο αδελφές, για να τον ακολουθήσει στο Παρίσι. Αυτή όμως αρνήθηκε, όπως και η αδελφή της το ίδιο σε έναν νεαρό ερωτευμένο στρατιωτικό, προκειμένου να μείνουν πιστές στις επιθυμίες του αυστηρού πάστορα πατέρα τους. Και απόμειναν εκεί να γερνούν και να μαραίνονται, γεροντοκόρες χριστιανές στο μικρό δανέζικο χωριό στην επικράτεια του χιονιού και του ανέμου.

Επί δεκατέσσερα χρόνια η Μπαμπέτ τις υπηρετεί πιστά, αλλάζοντας διακριτικά τη στερημένη κουζίνα τους και την αυτοτιμωρητική πουριτανική καθημερινότητά τους σε μιαν άλλη, που επιτρέπει λίγες νότες μικρών γευστικών απολαύσεων. Ώσπου κάποια μέρα ένας φίλος της στο Παρίσι, που αγόραζε κάθε χρόνο για λογαριασμό της έναν λαχνό, της στέλνει το κερδισμένο λαχείο με ένα μεγάλο ποσό. Μια μικρή περιουσία δέκα χιλιάδων φράγκων για τη φτωχή υπηρέτρια.

Η Μπαμπέτ δεν φεύγει αμέσως για το Παρίσι, αλλά ζητά την άδεια από τις κυρίες να προσφέρει ένα γεύμα σε όποιον θέλουν να καλέσουν. Ανάμεσα στους καλεσμένους ο πάστορας του χωριού, οι συντηρητικοί επαρχιώτες συντοπίτες, αλλά και ο ματαιωμένος έρωτας της μιας αδελφής, ο νεαρός στρατιωτικός, ηλικιωμένος πια, που είχε γίνει εντωμεταξύ ακόλουθος στο Παρίσι και ήταν πλέον στην αυλή της Βασίλισσας. Ο μόνος κοσμοπολίτης, καλλιεργημένος και κάπως πιο ανοιχτόμυαλος από τους καλεσμένους.

Η Μπαμπέτ παραγγέλνει εξωτικά υλικά, εξαιρετικά κρασιά και εδέσματα που φτάνουν από διάφορα μέρη της Ευρώπης για να ετοιμάσει το γεύμα, που σκανδαλίζουν τους χωριάτες που τα βλέπουν να καταφτάνουν στη μικρή τους κοινότητα. Έτσι αποφασίζουν, για να μην υποκύψουν στον πειρασμό και την αμαρτία, να συζητήσουν για οτιδήποτε άλλο εκτός από το φαγητό κατά τη διάρκεια του γεύματος.

Όταν όμως η τελετουργία της χαράς αρχίζει, σταδιακά τα στόματα λύνονται, παλιές ιστορίες και έρωτες έρχονται στο φως, ενώ ο κοσμοπολίτης προσκεκλημένος, έκπληκτος, εξηγεί στους καλεσμένους το ένα μετά το άλλο τα θεϊκά εδέσματα και ποτά που περνούν από μπροστά τους με τέχνη και μαεστρία, που παρόμοιά τους μόνο στο περίφημο Café des Anglais στο Παρίσι έχει δοκιμάσει.

Η Μπαμπέτ, όταν αποσώνεται το γεύμα και φεύγουν οι καλεσμένοι, αποκαλύπτει στις κυρίες της ότι δαπάνησε όλο το ποσό του λαχνού και δεν πρόκειται να επιστρέψει ποτέ στο Παρίσι, όπου έτσι κι αλλιώς δεν έχει μείνει κανείς ζωντανός από τους αγαπημένους της.

Αυτή ήταν η Σεφ του διάσημου Café des Anglais και είχε μόνο έναν σκοπό: να προσφέρει χαρά με την τέχνη της. Χαρά και πλούτο και στον εαυτό της. Γιατί ένας καλλιτέχνης, λέει, δεν είναι ποτέ φτωχός.

Ας το σκεφτούμε αυτό στο γιορτινό τραπέζι τούτες τις μέρες.

Πόσα σπουδαία πράγματα, μοναδικά, πολύτιμα, μας προσφέρονται ή μας έχουν προσφερθεί δωρεάν, με τρόπο φθηνό και απρόβλεπτο, ένα γεύμα σε μια μικρή ταβέρνα ή σε ένα σπίτι, μια σπουδαία παράσταση σε ένα περιθωριακό θέατρο σε μια παραλία, σοφία και συγκίνηση σε μια απρόβλεπτη σελίδα στο διαδίκτυο, μια ζωγραφιά σε έναν τοίχο που μας έφτιαξε τη μέρα, ένα διακριτικό βιβλίο, ένα αριστουργηματικό κονσέρτο από κάποιον μουσικό του δρόμου, μια ζεστή αγκαλιά, πέντε κουβέντες με σκέψεις ικανές να αλλάξουν τη ζωή μας, πράγματα χαρισμένα χωρίς ανταμοιβή άλλη από τη χαρά της δημιουργίας, από τη βαθιά απόλαυση της προσφοράς; Κι εμείς δεν τα καταλάβαμε, αμυνθήκαμε, ή ακόμη τα προσπεράσαμε αδιάφορα με δυσπιστία ή καχυποψία.

Γιατί δεν είχαμε τη δυνατότητα να αντιληφθούμε την αξία τους, να εννοήσουμε τη σημασία τους, περιορισμένοι από τις εμμονές μας, φοβισμένοι τους δικούς μας φόβους ή φυλακισμένοι στις δικές μας ανεπάρκειες. Κι απομείναμε ανίκανοι να διακρίνουμε το σπουδαίο, το σημαντικό, το μεγάλο. Τη μοναδική εμπειρία ζωής που μας χάρισε ο Θεός ή η Τύχη. Δεν βρέθηκε ίσως κάποιος να μας εξηγήσει τι ήταν αυτή η μαγική ευφορία που νιώθαμε καθώς πλησιάζαμε ή βουτούσαμε αδέξια στην πηγή της χαράς.

Παρότι το αισθανθήκαμε τούτο το συμβάν κάτι να αγγίζει, κάτι να απελευθερώνει, κάτι να λύνει στην ψυχή μας και να τη μεταμορφώνει, δεν καταλάβαμε ποτέ τι μας είχε συμβεί, ότι βρεθήκαμε στ' αλήθεια σε ένα μεγάλο δείπνο, σε μια μυσταγωγία. Πως μας χαρίστηκε να συμμετάσχουμε σε κάτι που λίγες φορές τυχαίνει στη ζωή των κοινών ανθρώπων.

Αν συνεχίζει να γυρίζει η γη και να ανατέλλει ο ήλιος για τους ζωντανούς, είναι γιατί γύρω μας, φωτεινή μα κι αόρατη συνεκτική ύλη της ανθρωπότητας, περιφέρονται με το βάρος της ιστορίας και του ταλέντου τους σαν σπάνια μυστικά κι υπέρβαρα ουράνια σώματα, μερικοί άνθρωποι σεμνοί, ασήμαντοι, ταπεινοί, περιθωριακοί ίσως κι άσημοι, με μέσα πενιχρά και γι'αυτούς πανάκριβα - ένας φτωχός σερβιτόρος, ένας ζητιάνος, ένας υπαλληλάκος, ένας περιπατητής, μια υπηρέτρια, ένας καλλιτέχνης του δρόμου, μια νοικοκυρά, ένας πρόσφυγας, μια πόρνη. Άνθρωποι έξω από τα μέσα και τα μέτρα μας, έξω από το εμπορικό κύκλωμα και την εξουσία, που χωρίς να διεκδικούν την ψυχή μας με τη βία, πλουτίζουν οι ίδιοι με την προσφορά πραγμάτων ανεκτίμητων, όπως πλουτίζουμε και μεταμορφωνόμαστε κι όσοι από εμάς είμαστε τυχεροί να τους συναντήσουμε στον δρόμο μας. Πλουτίζουν παράδοξα, δίνοντας και όχι παίρνοντας.

Να ψάξουμε, να εντοπίσουμε, να παρακαλέσουμε, να δώσουμε τα μέσα που χρειάζονται στους ανθρώπους αυτούς, είναι η δική μας πολιτική πράξη, η δική μας προσφορά. Είναι τούτοι ανάμεσά μας, οι κάθε λογής και είδους Μπαμπέτ, που δικαιολογούν τον κόσμο - κι εμάς μαζί του - στα μάτια του Θεού.

Καλές γιορτές!

Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος

Το σενάριο της Δανέζικης ταινίας του 1987 (Oscar της καλύτερης ξένης ταινίας), που προτείνω να δείτε και να ξαναδείτε για τις γιορτές των Χριστουγέννων, είναι στηριγμένο σε μυθιστόρημα της Karen von Blixen και σκηνοθετήθηκε από τον Gabriel Axel.

πληροφορίες, απόσπασμα της ταινίας:
http://en.wikipedia.org/wiki/Babette%27s_Feast
https://www.youtube.com/watch?v=uO6ulyXF_Fk

αποσπάσματα της ταινίας μεταγλωττισμένης στα αγγλικά:

https://www.youtube.com/watch?v=aQwxvyz9CoM
https://www.youtube.com/watch?v=sif6Ttqi62Q

και εδώ ολόκληρη με ελληνικούς υπότιτλους
http://gamato.ning.com/group/babettes-g-stebud-1987-aka