Ο ουκρανικός οιωνός και οι "νεοκομμουνιστές"

Όσοι φίλοι παρακολουθούν τη σκέψη και τα γραπτά μου γνωρίζουν ότι δεν είμαι αυτό που λένε «αντικομμουνιστής», χωρίς να είμαι ή να έχω υπάρξει ποτέ κομμουνιστής. Αντίθετα, με ενοχλούσε πάντοτε και με ενοχλεί ακόμη το εμφυλιοπολεμικό δεξιό αναμάσημα μιας μισής αλήθειας ή, αν προτιμάτε, ενός μισού ψέματος σε σχέση με τον κομμουνισμό, τις ρίζες, τη συμβολή του στην εξέλιξη της Δύσης και τις εξουσιαστικές πρακτικές του. "Ο κομμουνισμός και ο φιλελευθερισμός είναι τα δυο παιδιά του Διαφωτισμού",  έγραφα σε ένα άρθρο μου πριν ακριβώς έναν χρόνο  καλωσορίζοντας το Σωτήριον έτος 2014. "Aπό τα βίαια ή ειρηνικά ζευγαρώματα των διδύμων, που στηρίζονται σε μια κοινή παραδοχή, ότι το άτομο εξανθρωπίζεται και απελευθερώνεται μόνο μέσα στην πολιτική κοινότητα, γεννήθηκαν οι δεκάδες μιγάδικες αποχρώσεις τους, δηλαδή ό,τι γνωρίζουμε σήμερα ως πολιτική... Από ένα βίαιο ζευγάρωμά τους προέκυψε ακόμη ό,τι πιο τραγικό και τερατώδες: η μεγάλη μάστιγα - η εθνικοσοσιαλιστική ακραία στιγμή."

Η διαφορά των κλασικών φιλελεύθερων με αυτό που αποκαλείται λανθασμένα - όχι χωρίς κακόβουλη σκοπιμότητα - από τους απανταχού λαϊκιστές "νεοφιλελευθερισμός" (αντί του ορθού "νεοσυντηρητισμός") είναι παράδοξα συμμετρική με τη διαφορά ανάμεσα στον κλασικό διεθνιστικό κομμουνισμό με τα σύγχρονα νεοκομμουνιστικά μορφώματα και τις συμμαχίες τους. Είναι η ίδια με τη διαφορά ανάμεσα στον κλασικό κομμουνισμό του 19ου αιώνα από τη μια και τις μεταλενινιστικές παραφυάδες του από την άλλη. Και ακόμη περισσότερο με τα σύγχρονα νεοκομμουνιστικά κινήματα που κρύβουν το όνομά τους και πωλούν μια πραμάτεια εξουσιαστικού κρατικισμού, εθνικισμού και αντιδυτικής (αντιαμερκάνικης, αντιγερμανικής, αντιευρωπαϊκής, κ.ο.κ.) ρητορείας και στάσης. Είναι εντέλει ετούτα τα κινήματα το ίδιο οπισθοδρομικά και υπερασπίζονται με το ίδιο πάθος έναν αυταρχικό εξουσιαστικό αναχρονισμό έναντι του σύγχρονου κόσμου.   

Κάποιοι εκτιμούν ότι η Ελληνική εκδοχή των κινημάτων αυτών είναι πιο light, πιο μεταστρέψιμη, περισσότερο καιροσκοπική, όπως το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας, άρα και ενσωματώσιμη στο φιλελεύθερο δυτικό κεκτημένο. Η ιδέα αυτή στηρίζεται στο ότι οποιαδήποτε προσπάθεια προς μια διαφορετική κατεύθυνση θα οδηγούσε στην ανατροπή της νέας πλειοψηφίας, η οποία θα διακινδύνευε ακόμη και να υποστεί προσωπικά τις συνέπειες μιας ελεγχόμενης καταστροφής. Είναι ένα λογικό επιχείρημα το οποίο προϋποθέτει την αντοχή των ήδη ταλαιπωρημένων θεσμών της Δημοκρατίας, οι οποίοι είναι το πεδίο σύγκρουσης δύο διαφορετικών τάσεων των Ελληνικών ελίτ. Αυτός ο γενικευμένος καιροσκοπισμός όμως και η έλλειψη ιδεολογικού βάθους κάνει επίσης ευκολότερη και τη μεταστροφή τους προς το φεουδαρχικό παρελθόν που περιέχουμε παρά προς τον σύγχρονο κόσμο. Είναι μια απρόβλεπτη ζαριά.

Οι πρώτες κινήσεις των νεοκομμουνιστών του κ. Τσίπρα είναι πολύ ανησυχητικές. H συμμαχία με το εθνικιστικό και θρησκόληπτο τμήμα της ελληνικής Δεξιάς, η σταδιακή υποβάθμιση και αποσιώπηση των φιλελεύθερων κοινωνικών μεταρρυθμίσεων από το πρόγραμμά του, που είχε ήδη ξεκινήσει πριν τις εκλογές (βλέπε θέματα χωρισμού εκκλησίας κράτους, την επέκταση των ατομικών ελευθεριών έναντι του κράτους, τα ίσα αστικά δικαιώματα για όλους). H ανακοίνωση της αναστολής κάθε διαδικασίας μεταρρύθμισης της παραγωγικής διαδικασίας (δηλαδή η μονομερής παύση του προγράμματος μεταρρυθμίσεων ουσιαστικά και η κατάργηση όσων ελάχιστων έχουν ήδη γίνει). H πρόταξη της διοικητικής ανόδου του κατώτατου μισθού (δηλαδή ουσιαστικά η περαιτέρω εκτίναξη της ανεργίας και επομένως μεγέθυνση της δεξαμενής των απελπισμένων και υποψηφίων πελατών του καταρρέοντος Δημοσίου)....

Και ο πιο απειλητικός οιωνός, η απειλή άσκησης βέτο στις αποφάσεις της Ευρώπης σε σχέση με την επεκτατικότητα του αυταρχικού, εθνικιστικού, και συντηρητικού καθεστώτος Πούτιν στην Ουκρανία, σε μια επιχείρηση αναστροφής των εθνικών στρατηγικών επιλογών μετά τον Δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και τον καταστροφικό Εμφύλιο που τον ακολούθησε, σε σύμπνοια με τα πιο συντηρητικά και οπισθοδρομικά τμήματα της Ελληνικής κοινωνίας.

Διαφαίνεται ότι ίσως η στρατηγική των Ελλήνων νεοκομμουνιστών είναι εγγύτερη στους αντίστοιχούς τους. Του Μιλόσεβιτς στη Γιουγκοσλαβία, που αποπειράθηκε να διατηρήσει τον κομμουνιστικό αναχρονισμό (και την προσωπική του εξουσία μέσω αυτού) μετατρέποντάς τον σε εμφυλιοπολεμικό εθνικισμό. Του Ούγκο Τσάβες στη Βενεζουέλα, ή, ακόμη χειρότερα, του Άσσαντ στη Συρία, και των μουλάδων του Ιράν, που επικράτησαν σε έναν ανεπτυγμένο λαό μέσα από την καλλιέργεια της σύγκρουσης με τη Δύση, η οποία, δυστυχώς, οδηγούμενη από τους νεοσυντηρητικούς, ουσιαστικά τους πρόσφερε τη δικαίωση που αναζητούσαν. Στην περίπτωση αυτή η στρατηγική που θα επιλεγεί από τη νέα εξουσία θα είναι η συστηματική καλλιέργεια του εθνικισμού, της ιδέας της εθνικής μοναξιάς, του αντιευρωπαϊκού και αντιδυτικού αισθήματος, ώστε πίσω από αυτόν και τη σύγκρουση που θα προκαλέσει με τις δυτικές κυβερνήσεις και κοινωνικές πλειοψηφίες να καλυφθεί η γενικότερη οπισθοδρόμηση. Όπως και η στροφή στην ηθικολογία του τύπου "φέρτε πίσω τα κλεμμένα" και το "κυνήγι της φοροδιαφυγής αλά Πούτιν" αλλά και ο σταδιακός έλεγχος των μέσων ενημέρωσης εν ονόματι της απαλλαγής τους από τους Έλληνες ολιγάρχες, μπορεί να αποτελέσουν το εφαλτήριο της δημιουργίας ενός καθεστώτος τύπου Ορμπαν στην Ουγγαρία.

Δυστυχώς, ακόμη και ο ελληνικός φιλελεύθερος και δημοκρατικός χώρος προετοίμασε το έδαφος στην κατεύθυνση αυτή με την επιθετική και εκδικητική ρητορική του εναντίον των Μέσων και την υπερβολική εμμονή του στη διαφθορά της Ελληνικής πολιτικής τάξης ως αιτίες και όχι ως αποτέλεσμα των προβλημάτων λεπτών ισορροπιών της Δημοκρατίας και της κακής λειτουργίας των θεσμών της. Όταν φταίνε οι "κακοί άνθρωποι" και όχι η προβληματική λειτουργία των θεσμών, αρκεί να έλθουν οι "καλοί άνθρωποι" του δικαίου με μεγάλη εξουσία, που δεν χρειάζονται θεσμούς, γιατί τα λύνουν όλα οι ίδιοι. Αγνοήσαμε πως οι μεγάλες καταστροφές στην ιστορία δεν προκλήθηκαν από διεφθαρμένους αλλά από φανατικούς, όπως λέει ο Emile Cioran,

Δεν είναι ίσως τυχαία η χαρά των Γάλλων ακροδεξιών της κυρίας Λεπέν και των Γερμανών ευρωφοβικών από την αυτοκαταστροφική αυτή πορεία. Τον δρόμο βέβαια στην κατεύθυνση αυτή είχε ήδη στρώσει η ελληνική αναχρονιστική Δεξιά και το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα. Η συνειδητή επιλογή της συμμαχίας με τον κ. Καμμένο, ενώ υπήρχε εναλλακτική, εάν πράγματι επιθυμούσαν να μεταβάλουν τη στάση τους σε ευρωπαϊκή κατεύθυνση με πολύ μικρότερο πολιτικό κόστος για τους ίδιους και – αναπόφευκτα - πολύ μεγαλύτερο για τον ευρωπαϊστή δυνητικό συνεργάτη τους, ενισχύει δυστυχώς την εκτίμηση αυτή.

Ορισμένοι ισχυρίζονται καλοπροαίρετα ότι οι νέοι κυβερνώντες δεν γνωρίζουν τι ακριβώς κάνουν. Πως δεν καταλαβαίνουν τις συνέπειες των επιλογών τους και πως όταν δουν τα πρώτα σημάδια τους θα ανακρούσουν πρύμναν. Επιχειρηματολογούν ότι όλα αυτά είναι ατσαλοσύνες του καινούργιου, πως αποτελούν άγαρμπες προσπάθειες διαπραγμάτευσης με τους Ευρωπαίους ενός προγράμματος στην πιο κρατικίστικη κατεύθυνση που επιθυμούν αλλά εντός του Ευρωπαϊκού και εν γένει Δυτικού πλαισίου.

Μακάρι να είναι έτσι. Ίσως και να μην είναι, όμως. Μπορεί να μην πρέπει κανένας να αντιμετωπίζει τους ανθρώπους αυτούς με τα ίδια κριτήρια που αντιμετώπισε τους ελαφρολαϊκούς πολιτικούς της Δεξιάς και των κατά καιρούς συμμάχων της, των περισσότερων Πασόκων συμπεριλαμβανομένων, που κυβερνούσαν όλα αυτά τα χρόνια, Αν διαβάσει τις απόψεις και, κυρίως, τα βιογραφικά αυτών που αποτελούν πλέον την κυβέρνηση της χώρας, και μάλιστα αυτών που βρίσκονται στις κρισιμότερες θέσεις ανάμεσά τους, άτομα πεποιθήσεων που ούτε ο κ. Σαμαράς δεν τόλμησε να υπουργοποιήσει, στο υπουργείο Εξωτερικών έναν εθνικιστή ξανθογενίτη πρώην κομμουνιστή, εφάμιλλο αν όχι καλύτερο ενός Φαήλου, στο Υπουργείο Άμυνας, στο Υπουργείο Οικονομικών, στα Υπουργεία που θα χειριστούν τις Δημόσιες Επενδύσεις, τον Ανταγωνισμό, την αγορά Εργασίας, την Ενέργεια, τις Υποδομές, την Παιδεία ίσως σχηματίσει μιαν άλλη, κάπως πιο ανησυχητική άποψη.

Ας αναλογιστούμε πως υπάρχει μια πιθανότητα η ατζέντα της Ελληνικής "αριστεράς" και των συμμάχων της στις Ελληνικές οικονομικές και πολιτικές ελίτ να μην περιλαμβάνει τη θεωρούμενη από πολλούς ως βέβαιη κωλοτούμπα "αλά Σαμαρά" αλλά αντιθέτως την επιβολή της κωλοτούμπας του λαού, ο οποίος είναι φιλοευρωπαϊκός στη συντριπτική του πλειοψηφία. Αλλά μέρος του ψήφισε ΣΥΡΙΖΑ με την παράδοξη βεβαιότητα ότι δεν θα επιχειρήσει να εφαρμόσει σχεδόν τίποτε από αυτά που έλεγε. Ή ελπίζοντας ότι τουλάχιστον θα εφαρμόσει κάποιες φιλελεύθερες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που έχει ανάγκη η κοινωνία, αλλά η συντηρητική ελληνική δεξιά ελίτ μπλόκαρε συστηματικά όλα αυτά τα χρόνια. Πιθανόν όμως να μην είναι έτσι όπως νόμισαν πολλοί συμπολίτες μας. Ίσως η νέα εξουσία να είναι περισσότερο πιστή στην παλιά αρχή της λενινιστικής ορθοδοξίας: αν δεν σου αρέσει ο λαός, άλλαξέ τον. 'Ώστε στις επόμενες εκλογές να επιβεβαιώσει ο ίδιος τον εγκλεισμό του. Δεν θάναι η πρώτη φορά που θα έχει συμβεί αυτό.

Πώς όμως να αλλάξει ο λαός, αν όχι μέσα από μια μετωπική σύγκρουση με τη Δύση και τη συστηματική καλλιέργεια του ήδη ξαναμμένου από την οπισθοδρομική ελληνική δεξιά του κ. Σαμαρά, και παλαιότερα από τον Ανδρέα Παπανδρέου, αισθήματος ενός ελληνοκεντρικού εθνικισμού στηριγμένου σε ό,τι οπισθοδρομικότερο απόμεινε από τον εμφύλιο;

Πρώτα το ΠΑΣΟΚ λεηλάτησε τις ιδέες της Αριστεράς για να τις διαστρέψει σε λαϊκισμό. Τώρα ίσως είναι η σειρά του νέου ΠΑΣΟΚ, των νεοκομμουνιστών, να λεηλατήσει τις ιδέες της Δεξιάς για να τις μετατρέψει σε εθνικιστικό συνονθύλευμα σοσιαλισμού και συντήρησης.

Αν είναι έτσι, που ειλικρινά εύχομαι να μην είναι, καλά ξεμπερδέματα να έχουμε.

Γιώργος Γιαννούλης-Γιαννουλόπουλος