Η βία και ο Όμηρος

"Γενναίε γιε του Τυδέα, τι τη ρωτάς τη γενιά μου; Όπως είναι των φύλλων η γενιά, έτσι είναι και των ανθρώπων. Τα φύλλα, άλλα τα ρίχνει ο άνεμος χάμω στη γη κι άλλα βγάζει το ολόχλωρο δάσος, σαν έρθει η εποχή της άνοιξης, Έτσι και των ανθρώπων η γενιά, η μια φυτρώνει και η άλλη τελειώνει". Ιλιάδα Ζ 146-149

Στην Ιλιάδα οι πολεμιστές πολεμούν και σκοτώνονται με αυτούς που θεωρούν αντάξιους ή ανώτερούς τους σε ένα επανερχόμενο μοτίβο.

Αίας και Έκτωρ
Διομήδης και Αινείας (και Θεά Αφροδίτη)
Πάρις και Μενέλαος
Έκτορας και Αχιλλέας
Αχιλλέας και Αινείας (και Ποσειδώνας)
Αχιλλέας (και 'Ηφαιστος) έναντι του Θεού Σκαμάνδρου....

Και μια μοναδική παραλίγο μάχη, που αναιρείται σε βαθιά όσο και άνιση φιλία, Γλαύκος και Διομήδης.

Το έπος είναι γεμάτο από δεκάδες παρόμοια ζευγάρια αξεχώριστα για πάντα.

Ο Όμηρος διαπιστώνει, ανατρέποντας την οπτική του κόσμου και ταυτόχρονα την ιστορία, ότι οι άνθρωποι διακρίνονται, κερδίζουν δόξα και γνώση με τρόπο επώδυνο και λυτρωτικό όταν νικούν τον χειρότερο φόβο τους και αντιμετωπίζουν, συναναστρέφονται, πολεμούν άλλους που είναι κατά τι καλύτεροι από τους ίδιους.

Όταν δεν φοβούνται να «αντικριστούν» με κάποιον καλύτερο από τον εαυτό τους.

Όταν δεν υποκύπτουν στην ευκολία να πολεμούν τον χειρότερο, να πείθουν και να νικούν τη δευτεράντζα, να επιβάλλονται σε γενιές χαμηλότερης αξίας. 'Οταν αντίθετα πολεμούν ακόμη και με θεούς, στο όριο της ανοχής της μοίρας.

Έτσι μαζί με τους ήρωες εξυψώνονται και οι λοιποί, οι μικροί μαχητές και οι ακροατές του έπους.

Τελικά η μόνη πραγματική βία, μια βία που ο Όμηρος θεωρεί αδιανόητη, είναι όταν το κατώτερο νικά το ανώτερο δίχως να βελτιωθεί το ίδιο. Χωρίς να κερδίσει επάξια τη δόξα και την αρετή του καλύτερου. 

Η ρίζα της αισιοδοξίας του δυτικού κόσμου, η ιδιόμορφη ιδιοσυγκρασία της πεποίθησης του θνητού ανθρώπου στο μέλλον που δεν θα περιέχει τον ίδιο αλλά την ανάμνηση του έργου του (της δόξας του), η αγωνία για πρόοδο ατομική και συλλογική, βρίσκεται σε αυτή την αρχαία θεμελιώδη αναστροφή.

Εντοπίζεται στην ήττα του φόβου να «αντικριστούμε», να ζευγαρώσουμε για πάντα με τον καλύτερο, που είναι ταυτόχρονα ήττα της βίας που ορίζεται άπαξ έκτοτε ως "κυριαρχία του κατώτερου στο ανώτερο".

Αυτής της μοιραίας διαδικασίας που όταν επικρατεί, χρόνο με τον χρόνο, μέρα με την ημέρα, μικραίνει και λιγοστεύει τους ανθρώπους, μικραίνει και λιγοστεύει τα έθνη.

Γιώργος Γιαννούλης Γιαννουλόπουλος