Η υπερσυγκέντρωση πλούτου και ισχύος σε λίγα χέρια διαπλεκόμενων με το κράτος μαφιόζικων ελίτ, που έλαβε χώρα σε δύο δεκαετίες στη Ρωσία και στα άλλα πρώην Σοβιετικά κράτη, εμπόδισε το ρίζωμα της Δημοκρατίας, τη δημιουργία κράτους δικαίου, την καθιέρωση της ισχύος των ανεξάρτητων εξουσιών.
Με τη διαπλοκή και τη διαφθορά, έθρεψε η λαϊκή οργή. Εξωθήθηκαν οι θεσμοί σε παράλυση. Οδηγήθηκε η πολιτική τάξη σε πλήρη διάσπαση, σε μια κατάσταση όπου όλα τα μέσα έγιναν θεμιτά (κυνήγι μαγισσών των πολιτικών για "φοροδιαφυγές", φυλακίσεις πολιτικών αντιπάλων, εξευτελισμοί, ακόμη και δηλητήρια και δολοφονίες). Η κατάσταση αυτή ανέστησε τους εθνικισμούς, αποπροσανατόλισε τους πολίτες με έναν ανεμοστρόβιλο γενικευμένης καχυποψίας, διέρρηξε την εμπιστοσύνη, σκότωσε επανειλημμένα τη νεογέννητη ελπίδα, ευνόησε το παράλογο και το αυτοκαταστροφικό.
Κατά παράδοξο τρόπο η Δύση, ξεκινώντας από τις ΗΠΑ, αλλά και η Ευρώπη, ακολουθεί τα τελευταία είκοσι χρόνια μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού μια πορεία αντίστροφη. Αναπτύσσεται ένας τυχοδιωκτικός καπιταλισμός που μεγαλώνει το χάσμα ανάμεσα στον συγκεντρωμένο πλούτο και τη μεσαία και κατώτερη τάξη, δηλαδή τις δημιουργικές δυνάμεις, τη ραχοκοκαλιά της Δημοκρατίας.
Η αδυναμία των κυβερνήσεων να προωθήσουν ενεργητικές πολιτικές αποσυγκέντρωσης του πλούτου, η ανάδειξη νέων τυχοδιωκτικών στρωμάτων που πλούτισαν εύκολα μέσα από τη σπεκουλαδόρικη κίνηση κεφαλαίων που αφαιμάσσει την παραγωγική οικονομία, οδηγεί στο ίδιο αποτέλεσμα με τη σοβιετική κατάρρευση, από αντίστροφο μονοπάτι. Φέρνει την άνοδο του παραλόγου, την επικράτηση φανατικών στοιχείων στα πιο ευάλωτα ή ευαίσθητα κοινωνικά στρώματα, σε μια γενικευμένη συνωμοσιολογία κατά της ακατανόητης "συμπεριφοράς των τραπεζών", κι ύστερα δεν αργεί, μη βρίσκοντας έλλογη διέξοδο, να θρέψει αντιφατικούς κι επικίνδυνους εθνικισμούς, σε μια γενικευμένη δυσπιστία των λαών απέναντι στη λειτουργία των Δημοκρατιών τους.
Η άνοδος της μηδαμινότητας και η άνοδος της εξουσίας των διαπλεκόμενων ολιγαρχών είναι κατά βάθος το ίδιο πράγμα.
Σαν τις ανισορροπίες της ύστερης Ρώμης με τη θηριώδη υπερσυγκέντρωση πλούτου και τον ευτελισμό της έννοιας του πολίτη, αντίστοιχες βαθιές ανισορροπίες εκκολάπτονται στο υπογάστριο του καπιταλισμού των αρχών του 21ου αώνα.
Η χώρα μας μοιάζει να σχοινοβατεί σαν διπλή σκιά πάνω σε έναν μπερντέ, μια σκιά που προκαλείται από δυο εστίες.
Οι κινήσεις της διαγράφονται από την κατάρρευση ενός σοβιετικού τύπου διαπλεκόμενου κρατισμού, από τη μια. Ενώ, από την άλλη, φωτίζονται από την εύκολη κι άδικη υπερσυγκέντρωση πλούτου σε μαφίες που κινούν μια αρρύθμιστη και στρεβλή καπιταλιστική αγορά, που ουσιαστικά στερεί την ελπίδα κοινωνικής προόδου από μεγάλα δημιουργικά στρώματα πολιτών. Οι οποίοι έτσι, στην απόγνωσή τους, απεμπολούν και καταριούνται το ίδιο το πολιτικό τους δικαίωμα, το μόνο όπλο που τους έχει απομείνει.
Οι δυο αυτές συγχρονιζόμενες σκιές στη χώρα μας προβάλλονται πάνω στην επίφαση του δημοκρατικού θεσμικού πλαισίου. Τρεμοπαίζουν πάνω σε ένα λεπτοϋφασμένο κουρέλι, καμωμένο από το ύφασμα της συγκεντρωτικής γαλλικής νομικής παράδοσης και των προωθημένων ρυθμιστικών πρακτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που μπαλώθηκαν μεταξύ τους τα τελευταία τριάντα χρόνια.
Διαγράφεται η διπλή και νευρωτική αυτή σκιά πάνω σε έναν μπερντέ, μια τρύπια νομικίστικη κουρελού με τα χρώματα της σημαίας και τη σφραγίδα του κράτους, που το αποκαλούμε, όχι χωρίς μια δόση αυτοσαρκασμού, Ελληνική Δημοκρατία.
Λες και μπορεί νάναι Δημοκρατία ένα πολίτευμα εντυπωσιοθηρίας, ελαστικών κανόνων περί της αξίας, ένα πολίτευμα καφενόβιων συζητήσεων που παράγουν θέσφατα υπό την απειλή και τον διαρκή εκβιασμό της διαπόμπευσης. Τελικά, ένα πολίτευμα χωρίς διάλογο για το ουσιαστικό, για τις πραγματικές επιλογές. Ένα πολίτευμα χωρίς δημόσιο λόγο, χωρίς σεβασμό στην επίπονη γνώση, δίχως αληθινή Αγορά.
Η διάρρηξη της ισορροπίας στην Ουκρανία, αλλά και το ελληνικό αλλοπρόσαλλο δράμα, αν ιδωθούν από την οπτική αυτή στην Ευρώπη, ίσως περιέχουν και μιαν ελπίδα. Την ελπίδα να κινητοποιηθούν επιτέλους οι δυνάμεις της Δημοκρατίας και της προόδου στην Ευρώπη, οι φιλελεύθερες δυνάμεις που έχουν τη ρίζα τους στον Διαφωτισμό, αναγνωρίζοντας σε αυτά τα ακραία παραδείγματα τη δική τους συμμετρική πορεία προς τον ξεπεσμό. Να διακρίνουν μέσα από τον θολό καθρέφτη του καπιταλισμού που χάνει τις ισορροπίες του, τη δική του ανεστραμμένη εικόνα απέναντι στην παρακμή της Δημοκρατίας στα πρώην ολοκληρωτικά καθεστώτα.
Να ξεκινήσουν τον έντονο και πολιτικό εκείνο διάλογο που θα οδηγήσει στις ρήξεις, στις δράσεις που πρέπει να αναλάβουν για την αναστροφή της εξέλιξης προς έναν ανισόρροπο καπιταλισμό κοινωνικής ακινησίας και διαπλεκόμενων ολιγαρχών.
Να αναστρέψουν την πορεία προς την απαξίωση της πραγματικής παραγωγικής βάσης και, επομένως, ακύρωσης της ισχύος της Δημοκρατίας.
Με τη διαπλοκή και τη διαφθορά, έθρεψε η λαϊκή οργή. Εξωθήθηκαν οι θεσμοί σε παράλυση. Οδηγήθηκε η πολιτική τάξη σε πλήρη διάσπαση, σε μια κατάσταση όπου όλα τα μέσα έγιναν θεμιτά (κυνήγι μαγισσών των πολιτικών για "φοροδιαφυγές", φυλακίσεις πολιτικών αντιπάλων, εξευτελισμοί, ακόμη και δηλητήρια και δολοφονίες). Η κατάσταση αυτή ανέστησε τους εθνικισμούς, αποπροσανατόλισε τους πολίτες με έναν ανεμοστρόβιλο γενικευμένης καχυποψίας, διέρρηξε την εμπιστοσύνη, σκότωσε επανειλημμένα τη νεογέννητη ελπίδα, ευνόησε το παράλογο και το αυτοκαταστροφικό.
Κατά παράδοξο τρόπο η Δύση, ξεκινώντας από τις ΗΠΑ, αλλά και η Ευρώπη, ακολουθεί τα τελευταία είκοσι χρόνια μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού μια πορεία αντίστροφη. Αναπτύσσεται ένας τυχοδιωκτικός καπιταλισμός που μεγαλώνει το χάσμα ανάμεσα στον συγκεντρωμένο πλούτο και τη μεσαία και κατώτερη τάξη, δηλαδή τις δημιουργικές δυνάμεις, τη ραχοκοκαλιά της Δημοκρατίας.
Η αδυναμία των κυβερνήσεων να προωθήσουν ενεργητικές πολιτικές αποσυγκέντρωσης του πλούτου, η ανάδειξη νέων τυχοδιωκτικών στρωμάτων που πλούτισαν εύκολα μέσα από τη σπεκουλαδόρικη κίνηση κεφαλαίων που αφαιμάσσει την παραγωγική οικονομία, οδηγεί στο ίδιο αποτέλεσμα με τη σοβιετική κατάρρευση, από αντίστροφο μονοπάτι. Φέρνει την άνοδο του παραλόγου, την επικράτηση φανατικών στοιχείων στα πιο ευάλωτα ή ευαίσθητα κοινωνικά στρώματα, σε μια γενικευμένη συνωμοσιολογία κατά της ακατανόητης "συμπεριφοράς των τραπεζών", κι ύστερα δεν αργεί, μη βρίσκοντας έλλογη διέξοδο, να θρέψει αντιφατικούς κι επικίνδυνους εθνικισμούς, σε μια γενικευμένη δυσπιστία των λαών απέναντι στη λειτουργία των Δημοκρατιών τους.
Η άνοδος της μηδαμινότητας και η άνοδος της εξουσίας των διαπλεκόμενων ολιγαρχών είναι κατά βάθος το ίδιο πράγμα.
Σαν τις ανισορροπίες της ύστερης Ρώμης με τη θηριώδη υπερσυγκέντρωση πλούτου και τον ευτελισμό της έννοιας του πολίτη, αντίστοιχες βαθιές ανισορροπίες εκκολάπτονται στο υπογάστριο του καπιταλισμού των αρχών του 21ου αώνα.
Η χώρα μας μοιάζει να σχοινοβατεί σαν διπλή σκιά πάνω σε έναν μπερντέ, μια σκιά που προκαλείται από δυο εστίες.
Οι κινήσεις της διαγράφονται από την κατάρρευση ενός σοβιετικού τύπου διαπλεκόμενου κρατισμού, από τη μια. Ενώ, από την άλλη, φωτίζονται από την εύκολη κι άδικη υπερσυγκέντρωση πλούτου σε μαφίες που κινούν μια αρρύθμιστη και στρεβλή καπιταλιστική αγορά, που ουσιαστικά στερεί την ελπίδα κοινωνικής προόδου από μεγάλα δημιουργικά στρώματα πολιτών. Οι οποίοι έτσι, στην απόγνωσή τους, απεμπολούν και καταριούνται το ίδιο το πολιτικό τους δικαίωμα, το μόνο όπλο που τους έχει απομείνει.
Οι δυο αυτές συγχρονιζόμενες σκιές στη χώρα μας προβάλλονται πάνω στην επίφαση του δημοκρατικού θεσμικού πλαισίου. Τρεμοπαίζουν πάνω σε ένα λεπτοϋφασμένο κουρέλι, καμωμένο από το ύφασμα της συγκεντρωτικής γαλλικής νομικής παράδοσης και των προωθημένων ρυθμιστικών πρακτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που μπαλώθηκαν μεταξύ τους τα τελευταία τριάντα χρόνια.
Διαγράφεται η διπλή και νευρωτική αυτή σκιά πάνω σε έναν μπερντέ, μια τρύπια νομικίστικη κουρελού με τα χρώματα της σημαίας και τη σφραγίδα του κράτους, που το αποκαλούμε, όχι χωρίς μια δόση αυτοσαρκασμού, Ελληνική Δημοκρατία.
Λες και μπορεί νάναι Δημοκρατία ένα πολίτευμα εντυπωσιοθηρίας, ελαστικών κανόνων περί της αξίας, ένα πολίτευμα καφενόβιων συζητήσεων που παράγουν θέσφατα υπό την απειλή και τον διαρκή εκβιασμό της διαπόμπευσης. Τελικά, ένα πολίτευμα χωρίς διάλογο για το ουσιαστικό, για τις πραγματικές επιλογές. Ένα πολίτευμα χωρίς δημόσιο λόγο, χωρίς σεβασμό στην επίπονη γνώση, δίχως αληθινή Αγορά.
Η διάρρηξη της ισορροπίας στην Ουκρανία, αλλά και το ελληνικό αλλοπρόσαλλο δράμα, αν ιδωθούν από την οπτική αυτή στην Ευρώπη, ίσως περιέχουν και μιαν ελπίδα. Την ελπίδα να κινητοποιηθούν επιτέλους οι δυνάμεις της Δημοκρατίας και της προόδου στην Ευρώπη, οι φιλελεύθερες δυνάμεις που έχουν τη ρίζα τους στον Διαφωτισμό, αναγνωρίζοντας σε αυτά τα ακραία παραδείγματα τη δική τους συμμετρική πορεία προς τον ξεπεσμό. Να διακρίνουν μέσα από τον θολό καθρέφτη του καπιταλισμού που χάνει τις ισορροπίες του, τη δική του ανεστραμμένη εικόνα απέναντι στην παρακμή της Δημοκρατίας στα πρώην ολοκληρωτικά καθεστώτα.
Να ξεκινήσουν τον έντονο και πολιτικό εκείνο διάλογο που θα οδηγήσει στις ρήξεις, στις δράσεις που πρέπει να αναλάβουν για την αναστροφή της εξέλιξης προς έναν ανισόρροπο καπιταλισμό κοινωνικής ακινησίας και διαπλεκόμενων ολιγαρχών.
Να αναστρέψουν την πορεία προς την απαξίωση της πραγματικής παραγωγικής βάσης και, επομένως, ακύρωσης της ισχύος της Δημοκρατίας.
Να συνειδητοποιήσουμε πως η Δημοκρατία είναι ένα και μόνο πράγμα, αυτό που έφερε το τέλος της φεουδαρχίας στην ήπειρό μας: είναι οι νέοι άνθρωποι, οι πολίτες από κάθε κοινωνικό στρώμα οι οποίοι εισέρχονται στην ζωή με διαφορετικές δυνατότητες, άλλη καταγωγή, άλλες δεξιότητες, διαφορετικούς φυσικούς προσανατολισμούς κάθε είδους, αλλά τους δίνονται από τη Δημοκρατία ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις, ίδιες ελπίδες και ίσες ευκαιρίες για το μέλλον. Αυτό είναι που αποτελεί το βασικό κίνητρο της δημιουργικής πίστης στη Δημοκρατία, τον κινητήρα της ατομικής προόδου και της συλλογικής ευμάρειας και ισχύος. Αυτό είναι η ψυχή της ελευθερίας.
Είναι η αίσθηση της "ζωής μπροστά" που δημιουργεί και συντηρεί την κεντρομόλο έλξη της κοινότητας, αποτρέποντας τη διάλυση και το χάος. Είναι αυτό που θεμελιώνει την αλληλέγγυα πεποίθηση και εντέλει το δημοκρατικό μας μέλλον.
Είναι η αίσθηση της "ζωής μπροστά" που δημιουργεί και συντηρεί την κεντρομόλο έλξη της κοινότητας, αποτρέποντας τη διάλυση και το χάος. Είναι αυτό που θεμελιώνει την αλληλέγγυα πεποίθηση και εντέλει το δημοκρατικό μας μέλλον.
Γιώργος Γιαννούλης- Γιαννουλόπουλος
Εικόνα: "The Arnolfini Portrait", 1434, Jan van Eyck, The National Gallery, London (detail)
αναδημοσίευση από το marketnews.gr
No comments:
Post a Comment