Το χαρακίρι (Μάριο Βάργκας Γιόσα)

Ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της εποχής μας,  ο νομπελίστας Mario Vargas Llosa, γράφει στην El Pais για την Ελληνική κρίση. Μπορεί να μη συμμερίζεται κανείς το σύνολο της ανάλυσής του, όχι τόσο σε σχέση με αυτά που λέει αλλά με αυτά που λησμονεί. Κυρίως ότι η Ευρώπη είναι μια πολιτική επιλογή, μια ιστορική απάντηση στο παρελθόν των παγκόσμιων πολέμων και στο μέλλον των οικονομιών-Ηπείρων. Και ως τέτοια έχει αμοιβαίο συμφέρον στην (όχι χωρίς όρους όμως) αλληλεγγύη, ακόμη και στον άσωτο (μέρες που είναι, Κυριακή του Ασώτου σε λίγο). Όμως  ο Μάριο Βάργκας Γιόσα ήταν και παραμένει  βαθύτατα φιλέλληνας. 

Είναι αυτός που έγραψε πριν μερικά χρόνια, τον Ιούνιο του 2012, στην El Pais, (Γιατί η Ελλάδα) μιλώντας με αφορμή το έργο της άλλης μεγάλης φίλης των Ελλήνων, της Ζακλίν Ντε Ρομιγί, και για την τότε πολιτική κατάσταση της χώρας το θαυμάσιο : "Η ελπίδα μου είναι ότι αυτό θα συμβεί (σ.σ. η Ελλάδα θα μείνει στην Ευρωπαϊκή πορεία) επειδή, απλά, η Ελλάδα δεν μπορεί να πάψει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Ευρώπης χωρίς η τελευταία να γίνει μια γκροτέσκα καρικατούρα του εαυτού της, καταδικασμένη στην πιο παταγώδη αποτυχία. Η Ευρώπη γεννήθηκε εκεί, στους πρόποδες της Ακρόπολης, είκοσι πέντε αιώνες πριν, και ό,τι καλύτερο έχει, ό,τι αποδέχεται και θαυμάζει περισσότερο στον εαυτό της, συμπεριλαμβανομένης της χριστιανικής θρησκείας –μία από τις πιο όμορφες σελίδες του δοκιμίου της Ζακλίν ντε Ρομιγί εξηγεί γιατί τα περισσότερα Ευαγγέλια γράφτηκαν στα ελληνικά– καθώς και των δημοκρατικών θεσμών, της ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έχει τις μακρινές ρίζες του σε αυτή τη μικρή γωνιά της γηραιάς ηπείρου, στις ακτές του Αιγαίου, όπου το φως του ήλιου είναι πιο δυνατό και η θάλασσα πιο γαλάζια. Η Ελλάδα είναι το σύμβολο της Ευρώπης και τα σύμβολα δεν μπορούν να καταλυθούν χωρίς αυτό που ενσαρκώνουν να καταρρεύσει και να αποσυντεθεί σε εκείνη τη βάρβαρη σύγχυση του παραλογισμού και της βίας από την οποία μας έβγαλε ο ελληνικός πολιτισμός". 

Τώρα όμως διαπιστώνει αλήθειες σκληρές, αλήθειες που πονάνε. Και κυρίως αποδεικνύει πως η Ελλάδα έχει ήδη χάσει τη μάχη των εντυπώσεων στη διεθνή διανόηση και στους στενότερους φίλους της με την αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά των ανίκανων και αυτοαναφορικών πολιτικών της ελίτ αλλά - δυστυχώς - και των πολιτών της. Και από εκεί έως το να χάσει τον πόλεμο και να διολισθήσει στη δυστοπία της Βενεζουέλας και της Αργεντινής που περιγράφει ο μεγάλος συγγραφέας, ή σε κάτι χειρότερο, με δεδομένη την γεωγραφική της θέση και ιστορία, είναι ένα βήμα δρόμος.

Γιώργος Γιαννούλης-Γιαννουλόπουλος 

_____________________________

Το χαρακίρι είναι μια ευγενής ιαπωνική παράδοση, σύμφωνα με την οποία  στρατιωτικοί, πολιτικοί, επιχειρηματίες και μερικές φορές συγγραφείς (όπως ο Γιούκιο Μισίμα), ντροπιασμένοι από αποτυχίες ή από πράξεις που θεώρησαν εξευτελιστικές, άνοιγαν τα σωθικά τους σε μια αιματηρή τελετή. Στους καιρούς μας, που η ιδέα της Τιμής έχει απαξιωθεί στο ελάχιστο, οι Ιάπωνες ευγενείς δεν αυτοκτονούν. Όμως η τελετουργία της αυτοπυρπόλησης διατηρείται στον κόσμο και είναι τώρα συλλογική: την εξασκούν οι χώρες που πιασμένες σε ένα παροδικό ή παρατεταμένο ντελίριο αποφασίζουν να  φτωχύνουν, να εκβαρβαρισθούν, να διαφθαρούν ή όλα αυτά ταυτόχρονα.

Η Λατινική Αμερική ξεχειλίζει από τραγικά παραδείγματα του είδους. Το πλέον επιφανές είναι αυτό της Αργεντινής, η οποία εδώ και τρία τέταρτα του αιώνα ήταν μια χώρα του πρώτου κόσμου, που ευημερούσε, καλλιεργημένη,  ανοιχτή, με ένα πρότυπο εκπαιδευτικό σύστημα, και η οποία, αιχμάλωτη του περονικού πυρετού, αποφάσισε να οπισθοδρομήσει και να ερειπωθεί,  σε μια ατέλειωτη αγωνία, που υποστηριζόμενη από διαδοχικά στρατιωτικά πραξικοπήματα και μια ηρωική εμμονή των ψηφοφόρων της στο λάθος συνεχίζεται ακόμη.   Ας ελπίσουμε πως κάποια μέρα οι θεοί ή η τύχη θα  επαναφέρουν τη λογική και τη διαύγεια στη γη του Σαρμιέντο και του Μπόρχες.

Άλλη εμβληματική χώρα του πολιτικού χαρακίρι είναι η Βενεζουέλα. Είχε μια δημοκρατία ατελή, πράγματι, αλλά αληθινή, με ελευθερία του τύπου, καθαρές εκλογές, διάφορα πολιτικά κόμματα, και, στραβά-κουτσά, η χώρα προόδευε. Περίσσευε η διαφθορά και η σπατάλη, δυστυχώς, και αυτό οδήγησε μια πλειοψηφία Βενεζουελάνων να εμπιστευτούν την τύχη τους σε έναν μεσσιανικό αρχηγό: τον κομαντάντε Ούγκο Τσάβες. Οχτώ ευκαιρίες είχαν να διορθώσουν το λάθος τους και δεν το έκαναν, ψηφίζοντας ξανά και ξανά για ένα καθεστώς που τους έσερνε στον γκρεμό. Σήμερα πληρώνουν την τύφλωσή τους. Η δικτατορία είναι μια ασφυκτική πραγματικότητα, ασκεί έλεγχο στους σταθμούς της τηλεόρασης, τα ραδιόφωνα και τον τύπο, γεμίζοντας τις φυλακές με διαφωνούντες, πολλαπλασιάζοντας τη διαφθορά με ρυθμούς ιλιγγιώδεις – ένας από τους βασικούς αξιωματούχους του καθεστώτος διευθύνει το εμπόριο ναρκωτικών , τη μόνη βιομηχανία που ανθεί σε μια χώρα που  η οικονομία κατέρρευσε και η φτώχεια τριπλασιάστηκε – και όπου οι θεσμοί, από τους δικαστές ως το Εθνικό Συμβούλιο Εκλογών, είναι υπηρέτες της εξουσίας. Παρότι υπάρχει μια σημαντική πλειοψηφία Βενεζουελάνων που θέλει να επιστρέψει στην ελευθερία, δεν θα είναι εύκολο: η Κυβέρνηση του Μαδούρο απέδειξε πως, παρότι ανίκανη για οτιδήποτε άλλο, την ώρα που πρέπει να νοθεύσει τις εκλογές και να φυλακίσει, να βασανίσει, να δολοφονήσει πολιτικούς αντιπάλους δεν τρέμει το χέρι της.

Το χαρακίρι δεν είναι μια τριτοκοσμική ειδικότητα. Η πολιτισμένη Ευρώπη το ασκεί από καιρό σε καιρό. Ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι έφτασαν στην εξουσία από νόμιμες οδούς και σημαντικός αριθμός κεντροευρωπαίων έπεσαν στην αγκαλιά του Στάλιν χωρίς να το καλοζυγίσουν. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα φαίνεται να είναι η Ελλάδα, η οποία σε ελεύθερες εκλογές, έφερε στην εξουσία – με 36% των ψήφων – τον ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα δημαγωγικό και λαϊκίστικο της άκρας αριστεράς που συμμάχησε για να κυβερνήσει με μια μικρή ακροδεξιά και αντιευρωπαϊκή οργάνωση. Ο ΣΥΡΙΖΑ υποσχέθηκε στους Έλληνες μια επανάσταση και τον παράδεισο. Στην παρούσα καταστροφική κατάσταση που βρίσκεται η χώρα που υπήρξε η κούνια της Δημοκρατίας και του δυτικού πολιτισμού, ίσως είναι κατανοητή αυτή η σκοτεινή κάθαρση του ελληνικού εκλογικού σώματος. Αλλά, αντί να ξεπεράσουν τις μάστιγες που τους πλακώνουν, αυτές θα μπορούσαν τώρα να αναζωπυρωθούν εάν  η νέα κυβέρνηση βαλθεί να εφαρμόσει αυτό που πρότεινε στους ψηφοφόρους.

Οι μάστιγες αυτές είναι ένα δημόσιο χρέος 317 δισεκατομμυρίων ευρώ προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και το διεθνές χρηματοοικονονομικό σύστημα που διέσωσαν την Ελλάδα από τη χρεωκοπία και ισοδυναμεί με 175% του ΑΕΠ της. Από την αρχή της κρίσης το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν της Χώρας μειώθηκε κατά 25% και το ποσοστό της ανεργίας έφτασε το 26%. Αυτό σημαίνει την κατάρρευση των Δημοσίων Υπηρεσιών, μια άγρια πτώση του επιπέδου ζωής  και την καρκινική αύξηση της φτώχειας. Εάν κάποιος ακούσει τους ηγέτες του ΣΥΡΙΖΑ και τον εμπνευσμένο ηγέτη τους – τον νέο Πρωθυπουργό, Αλέξη Τσίπρα – αυτή η κατάσταση δεν οφείλεται στην ανεπάρκεια και την ανεμπόδιστη διαφθορά των Κυβερνήσεων της χώρας στη διάρκεια δεκαετιών, οι οποίες με απύθμενη ανευθυνότητα έφτασαν να παρουσιάζουν οικονομικά στοιχεία και ισολογισμούς παραποιημένους στην  Ευρωπαϊκή Ένωση για να αποκρύψουν τις λοβιτούρες τους, αλλά οφείλεται στα αυστηρά μέτρα που επιβλήθηκαν από τους Διεθνείς Οργανισμούς και την Ευρώπη στην Ελλάδα για να την διασώσουν από την παράλυση και τις άθλιες πολιτικές που την οδήγησαν εκεί.

Ο ΣΥΡΙΖΑ υποσχέθηκε πως θα τελειώσει με τη λιτότητα και τις ιδιωτικοποιήσεις, θα επαναδιαπραγματευθεί την πληρωμή του χρέους, με την προϋπόθεση πως θα υπάρξει μια «παραγραφή» σημαντικού μέρους του, και ότι θα αναθερμάνει την οικονομία, την απασχόληση και τις υπηρεσίες με σημαντικές Δημόσιες Επενδύσεις. Ένα θαύμα που μοιάζει με το να γιατρέψεις έναν ασθενή σε τελική φάση βάζοντάς τον να τρέχει Μαραθώνιους. Με αυτόν τον τρόπο ο Ελληνικός λαός θα ανακτούσε την «κυριαρχία» του την οποία, όπως φαίνεται, η Ευρώπη γενικώς, η τρόικα και η κυβέρνηση της κυρίας Μέρκελ ιδιαίτερα του είχαν υφαρπάξει.

Το καλύτερο που θα μπορούσε να συμβεί είναι οι τσαμπουκάδες αυτοί της προεκλογικής εκστρατείας να μπουν στο αρχείο τώρα που ο ΣΥΡΙΖΑ έχει αναλάβει κυβερνητικές ευθύνες, όπως το έκανε και η κυβέρνηση του Φρανσουά Ολάντ στη Γαλλία, να αναγνωρίσει πως υποσχέθηκε πράγματα ψευδή και αδύνατα και να προσαρμόσει το πρόγραμμά του με τρόπο πραγματιστικό, το οποίο δίχως αμφιβολία θα προκαλέσει μια μεγάλη απογοήτευση στους απλοϊκούς ψηφοφόρους του. Εάν δεν το κάνει, η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει τη χρεωκοπία, την έξοδο από το ευρώ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, και θα βυθιστεί στην υπανάπτυξη. Υπάρχουν συμπτώματα αντιφατικά και δεν είναι σαφές ακόμη εάν η νέα ελληνική Κυβέρνηση θα αναστρέψει πορεία. Μόλις πρότεινε μια μορφή διαχείρισης του χρέους, κουτοπόνηρη και παγιδευτική, η οποία συνίσταται στη μετατροπή του χρέους σε δυο είδη ομολόγων, κάποια πραγματικά, τα οποία θα πληρώνονται σταδιακά στον βαθμό που θα αναπτύσσεται η οικονομία, και τα άλλα ομόλογα-φαντάσματα, που θα ανανεώνονται στην αιωνιότητα. Η Γαλλία και η Ιταλία, θύματα επίσης σημαντικών οικονομικών προβλημάτων, έδειξαν να μη βλέπουν με κακό μάτι παρόμοια πρόταση. Δεν πρόκειται χωρίς αμφιβολία να ευδοκιμήσει, διότι δεν έχουν χάσει όλες οι χώρες την αίσθηση της πραγματικότητας.

Καταρχάς, και με το δίκιο τους, πολλά μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πέρα από τη Γερμανία, θύμισαν στην Ελλάδα ότι δεν αποδέχονται απομειώσεις ούτε ρητές ούτε  καλυμμένες, και πως τα κράτη οφείλουν να σέβονται τις συμφωνίες τους. Αυτοί που ήταν περισσότερο αυστηροί σχετικά ήταν η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιρλανδία, που μετά από πολλές θυσίες βγαίνουν από την κρίση, αφού εφάρμοσαν ενδελεχώς όλες τις υποχρεώσεις τους. Η Ελλάδα χρωστά στην Ισπανία 26 δισεκατομμύρια ευρώ. Η Ισπανική ανάκαμψη κόστισε αίμα, ιδρώτα και δάκρυα. Γιατί οι Ισπανοί θα έπρεπε να πληρώσουν από το πορτοφόλι τους τις κακές πολιτικές των Ελληνικών Κυβερνήσεων, επιπλέον του ότι πληρώνουν τις κακές πολιτικές των δικών τους;

Η Γερμανία δεν είναι η υπεύθυνη για το ότι σημαντικός αριθμός ευρωπαϊκών χωρών οδήγησαν την οικονομία τους στην καταστροφή. Η Γερμανία είχε κυβερνήσεις προσεκτικές και ικανές, αυστηρές και έντιμες, και για τον λόγο αυτό, όσο άλλες κυβερνήσεις σπαταλούσαν, αυτή αναπτύσσονταν και ισχυροποιούνταν. Δεν πρέπει κανείς να ξεχνά πως η Γερμανία υποχρεώθηκε να αναστήσει ένα πτώμα – την κομμουνιστική Γερμανία  - με σημαντικότατο κόστος, χωρίς να παραπονεθεί ή να ζητήσει βοήθεια από κάποιον, αλλά μόνο με την προσπάθεια και τη στωικότητα των πολιτών της.  Από την άλλη πλευρά, η Γερμανική κυβέρνηση της κυρίας Μέρκελ είναι μια κυβέρνηση  με ευρωπαϊκή πεποίθηση, και η καλύτερη απόδειξη γι'  αυτό είναι ο γενναιόδωρος και συνεχής τρόπος με τον οποίο υποστηρίζει, με πόρους και πρωτοβουλίες, την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Μονάχα η διάδοση στερεοτύπων και ιδεολογικών μύθων μπορεί να εξηγήσει το φαινόμενο αυτό που μοιάζει με φροϋδική μεταφορά και οδηγεί την Ελλάδα (δεν είναι η μόνη) να κατηγορεί την πλέον αποτελεσματική χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις καταστροφές που στη διάρκεια τόσων χρόνων προκάλεσαν αυτοί που ο ελληνικός λαός με τις ψήφους του όρισε να τον κυβερνήσουν και τον έφεραν στην άθλια κατάσταση στην οποία βρίσκεται.

Μάριο Βάργκας Γιόσα

8 Φεβρουαρίου 2015 

Μετάφραση: Γιώργος Γιαννούλης Γιαννουλόπουλος  από την El Pais

Αναφορές: Γιατί η Ελλάδα